Τρίτη 30 Οκτωβρίου 2012

Στάλιν και θρησκεία




του Βασίλη Ραφαηλίδη

Στον «άλλο κόσμο» όλοι οι σταλινικοί είναι μαζωμένοι στην κόλαση. 
Εκεί θα πάω κι εγώ. 
Γιατί, εκτός από κομουνιστής υπήρξα και σταλινικός.  
Έπαψα να είμαι σταλινικός  διότι έπαψε να υπάρχει ο Στάλιν. 
Είναι ανόητο να είσαι σταλινικός χωρίς Στάλιν.  
Όμως, ας υποθέσουμε πως θα ήταν δυνατό να ξαναζήσει ο Στάλιν (πω,πω) και τότε θάβλεπες το στριμωξίδι γύρω του. 
Κάνουμε τους έξυπνους τώρα που μας έλειψε η ελπίδα για τον καλύτερο κόσμο που είναι νάρθει, αλλά ας ξαναφουντώσει η ελπίδα και θα δεις τι έχει να γίνει. 
Η ελπίδα είναι ψυχολογικό φαινόμενο μεταφυσικά κατοχυρωμένο. 
Η ελπίδα δεν είναι βεβαιότητα,είναι προσδοκία. 
Κι αν μου πουν πως είμαι ανόητος που ελπίζω στον καλύτερο κόσμο που είναι νάρθει, θα τους πω πως είμαι λιγότερο ανόητος από αυτούς που ελπίζουν στον «άλλον κόσμο». 
Που, αυτός, θάρθει έτσι κι αλλιώς και χωρίς καμία απολύτως προσπάθεια απ’τη μεριά του προς το παρόν ζώντος ανθρώπου.
Αυτό που με κάνει να θαυμάζω απεριόριστα την ευελιξία των απελπισμένων που προσδοκούν ανάσταση νεκρών και άλλα τέτοια ζομπικά είναι πως δεν βιάζονται καθόλου να παν στον άλλον κόσμο και τρέχουν απ’τον γιατρό στον παπά  κι από τον παπά στο μάγο, προκειμένου να πάρουν αναστολή της εκτέλεσης μιας προαποφασισμένης τη στιγμή της γέννησης ποινής. 
Γιατί δεν αφήνουν το Θεό να κάνει τη δουλειά του όπως εκείνος ξέρει; 
Δηλαδή, καλύτερα την ξέρει ο Γιακούμπ, ας πούμε; 
Να σας πω γιατί δεν εμπιστεύονται με κλειστά μάτια το Θεό; 
Γιατί μόλις τα κλείσουν αρχίζει να σβουρίζει στ’αυτιά τους ο υπαρξιακός ίλιγγος. 
Και μετά κοροϊδεύουν εμάς που πιστέψαμε στον Στάλιν αντί στο Θεό. 
Διάολε, τουλάχιστον ο Στάλιν ήταν υπαρκτό πρόσωπο. 
Και ο ίλιγγος που σου προκαλούσε η βαρβαρότητά του ήταν  τάξεως πολιτικής, και συνεπώς ελέγξιμης και όχι μεταφυσικής, και συνεπώς ανεξέλεγκτης. 
Άλλωστε, πρέπει να μας πουν ποιος είναι ο πιο σκληρός δικτάτορας, αυτός που είναι συνεχώς μέσα σου και τον κουβαλάς πάντα μαζί σου ως πνεύμα για να σου αλλάζει τα φώτα αδιάκοπα, ή ο άλλος που στο κάτω κάτω μια μέρα θα πεθάνει. 
Ο Στάλιν πέθανε στις 3 Μαρτίου 1953. 
Ο Θεός δεν θα πεθάνει ποτέ. 
Εκτός κι αν πιστέψουμε τον Νίτσε που λέει πως πέθανε ήδη. 
Σημειώστε πως ο Νίτσε, αν και περίπου σύγχρονος του Μαρξ, ουδεμία σχέση είχε μαζί του, είτε προσωπική  είτε ιδεολογική.
Βέβαια, ο Μαρξ είπε πως η «θρησκεία είναι το όπιο του λαού», αλλά δεν είπε πως πρέπει να απαγορεύσουμε τη χρήση του οπίου. Ο Μαρξ ούτε καν φαντάστηκε πως θα ήταν δυνατό να απαγορευτεί με νόμο η πίστη στο Θεό (Βασίλης Ραφαηλίδης, Λαοί της Ευρώπης, Αθήνα 1996, σσ.388-9).

Δευτέρα 29 Οκτωβρίου 2012

Γιατί είπε το “ΟΧΙ” ο Μεταξάς;

Ένας από τους κυρίαρχους μύθους που καλλιεργείται είτε από άγνοια είτε εν πλήρει συνειδήσει, είναι ότι ο Μεταξάς είπε το ‘ΟΧΙ” στη φασιστική Ιταλία γιατί ήταν “πατριώτης” και “μεγάλος ηγέτης”, που έβαζε τα συμφέροντα του λαού του πάνω από την ιδεολογία του και τους φίλους του. Το δε παράδειγμά του προτείνεται ως πρότυπο ηγετικής συμπεριφοράς….
Είναι όμως έτσι;
Άλλαξε τόσο πολύ ο Μεταξάς από το 1915, το 1922, το 1936 και το 1938;
-το 1915 είχε καταθέσει ένα Υπόμνημα προς τον φίλο του, μονάρχη της Ελλάδας Κωσταντίνο, με το οποίο εν μέσω Α΄Παγκοσμίου Πολέμου -και ως άνθρωπος των Γερμανών στην Ελλάδα- πρότεινε την φιλογερμανική ουδετερότητα με το επιχείρημα ότι η τελική νίκη θα ήταν των Κεντρικών Δυνάμεων, δηλαδή των Γερμανών και των συμμάχων τους (Νεότουρκοι, Αυστριακοί, Βούλγαροι κ.λπ.) Στο ίδιο Υπόμνημα -με το οποίο ξεκινά ουσιαστικά ο μοιραίος Διχασμός- ανάφερε ότι οποιαδήποτε ελληνική παρέμβαση ή και σκέψη για ενσωμάτωση της Μικράς Ασίας θα συνιστούσε αποικιοκρατική πράξη και η Ελλάδα θα μετατρεπόταν σε “αποικιοκρατική χώρα”. Την ίδια άποψη θα ενστερνιστεί για δικούς του λόγους το ΣΕΚΕ-ΚΚΕ το 1919 και θα επαναλαμβάνεται έως σήμερα ως μέγα επιχείρημα από διάφορους σταλινικ0ύς και όχι μόνο, θαυμαστές του νεοτουρκικού εθνικισμού και της κεμαλικής μιλιταριστικής Τουρκίας. 
 
 
-το 1922, την Άνοιξη, δεν είχε δεχτεί την αρχιστρατηγεία του Μικρασιατικού Μετώπου μετά την αποπομπή του Παπούλα. Η ανάληψη της αρχιστρατηγείας από τον Μεταξά θα εξασφάλιζε την ύψιστη αμυντική δυνατότητα της ελληνικής πλευράς και θα απέτρεπε την τραγική κατάρευση που επέφερε η διοίκηση Χατζηανέστη. Η τελική Καταστροφή του Αυγούστου του ’22 και η τρομακτική σφαγή του χριστιανικού πληθυσμού που ακολούθησε από το νικητή Μουσταφά Κεμάλ, φέρει ΚΑΙ την σφραγίδα του Ιωάννη Μεταξά.
Η στάση του κρίθηκε ως αντεθνική από τους ιδεολογικούς του φίλους. Ο Γεώργιος Βλάχος, εκδότης της Καθημερινής είχε αμφισβητήσει πλήρως τον πατριωτισμό του Μεταξά, γράφοντας στην στήλη του (25-8-22): “Ενας ”κύριος” εισέρχεται εις την Σχολήν των Ευελπίδων, τρέφεται εκεί και εκπαιδεύεται δι’ εξόδων του Κράτους ……….και καταλήγει ο Γεώργιος Βλάχος ”- Είμαι ο κ. Αντιστράτηγος. Θέλω να γίνω πρωθυπουργός… Έχω τα χαρτιά μου εντάξει : ”Τα έχω ειπή” Αλλά η Ελλάς έχει εργασίαν μαζεύει τα τέκνα της. Αν δεν είχε θα έπαιρνε την σκούπαν και θα του έλεγε εκεί , εις την Οδόν:
– Φύγε απ’ εδώ, Άνθρωπε μικρέ, που περίμενες να κατασκευάσης πρωθυπουργικόν φράκον από τα Ράκη. Φύγε από εδώ, ανυπότακτε στρατιώτα των αναγκών μου, αυτόκλητε κηδεμόνα της ατυχίας μου, τέκνον άχρηστον, άνθρωπε μηδέν. Αυτό θα έλεγε είς τον Αντιστράτηγον κ. Μεταξαν, δακρύουσα η Ελλάς, αν έστρεφε ποτέ προς τον κ. Μεταξάν η Ελλάς τα βλέμματα .


-το 1936, στις 4 Αυγούστου, κηρύσσει πραξικόπημα. Στην Ελλάδα επικρατεί για πρώτη φορά ο ολοκληρωτισμός και ο ελληνικός λαός αντιμετωπίζεται ως “εχθρός” και τίθεται στο περιθώριο των εξελίξεων.
-το 1938, με αφορμή το θάνατο του Μουσταφά Κεμάλ, μετονόμαζε προς τιμήν του Τούρκου δικτάτορα την Οδό Αποστόλου Παύλου στη Θεσσαλονίκη σε Οδό Κεμάλ Ατατούρκ και με το ελληνικό δημόσιο χρήμα αγόραζε από τον ιδιώτη που το κατείχε το σπίτι όπου υποτίθεται ότι γεννήθηκε ο Κεμάλ και το χάριζε στο τουρκικό κράτος.
Πέρα απ’ όλα αυτά, την καλύτερη απάντηση στο ερώτημα γιατί είπε ΟΧΙ την έδωσε ο ίδιος ο Μεταξάς στις 30 Οκτωβρίου, όταν μίλησε στους συντάκτες του αθηναϊκού Τύπου. Τι ήταν αυτό λοιπόν που έκανε τον Μεταξά να πει το “ΟΧΙ” στους Ιταλούς φασίστες ομοίδεάτες του; Γιατί ο Μεταξάς ιδεολογικά ήταν ομόφρων του φασισμού και του ναζισμού. Και επιπλέον ο ίδιος στο Ημερολόγιό του αυτοπροβάλλεται ως ο υπέρτατος κάτοχος της ναζιστικής αλήθειας: “η Ελλάς εγινε απο της 4ης Αυγουστου Κρατος αντικομμουνιστικό. Κρατος αντικοινοβουλευτικό. Κρατος ολοκληρωτικό……. Επομένως , αν ο Χίτλερ και ο Μουσολίνι αγωνίζονταν πραγματικά για την ιδεολογία που υψώσανε για σημαία έπρεπε να υποστηρίζουν παντού την Ελλάδα με όλη τους την δύναμη…” (Προσωπικό Ημερολογιο του Ι. Μεταξα . Τομ Δ .σελ 553).
Σύμφωνα με την άποψη του ιδίου το ΟΧΙ ήταν επιβεβλημένος μονόδρομος, εφόσον ο Χίτλερ του είχε δηλώσει σαφώς ότι ουδετερότητα της Ελλάδας, δηλαδή συμμαχία με τον Άξονα, θα σήμαινε ότι παραχωρείται η Ήπειρος έως και την Πρεβεζα στους Ιταλούς και η Ανατολική Μακεδονία και Θράκη στους Βουλγάρους.

Ανακοίνωσις του Πρωθυπουργού Ι. Μεταξά προς τους ιδιοκτήτας και αρχισυντάκτας του Αθηναϊκού Τύπου εις το Γενικόν Στρατηγείον (ξενοδοχείον “Μεγάλη Βρεταννία”) εις τας 30 Οκτωβρίου 1940
Κύριοι,
Έχω λογοκρισίαν [1] και ημπορώ να σας υποχρεώσω να γράφετε μόνον ό,τι θέλω. Aυτήν την ώραν όμως δεν θέλω μόνον την πέννα σας. Θέλω και την ψυχήν σας. Γι’ αυτό σας εκάλεσα σήμερα για να σας μιλήσω με χαρτιά ανοιχτά. Θα σας ειπώ τα πάντα. Θα σας ειπώ ακόμη και τα μεγάλα μου πολιτικά μυστικά. Θέλω vα ξέρετε και σεις όλα τα σχετικά με την εθνικήν μας περιπέτεια ώστε να γράφετε, όχι συμμορφούμενοι προς τας οδηγίας μου, αλλά εμπνεόμενοι εις την προσωπική σας πίστιν από την γνώσιν των πραγμάτων.
Σας απαγορεύω να ανακοινώσητε σχετικά το παραμικρόν σ’ οποιονδήποτε. Απολύτως και γιά οιονδήποτε λόγον. Κάθε παράβασις αυτής της εντολής μου θα έχη δια τον υπεύθυνον -και να είσθε βέβαιοι ότι θα ευρεθή ο υπεύθυνος- τας συνεπείας τας οποίας πρέπει να έχη σε πόλεμο ζωής ή θανάτου του Έθνους η προδοσία ενός μεγάλου μυστικού, έστω και αυτό αν έγινε από αφέλεια, χωρίς την παραμικρή κακή πρόθεσι. Φυσικά έχω τον λόγον σας…
 
 
Mη νομίσητε ότι η απόφασις του ΟΧΙ πάρθηκε έτσι, σε μια στιγμή. Μην φαντασθήτε ότι εμπήκαμε στον πόλεμο αιφνιδιαστικά. Ή ότι δεν έγινε παν ό,τι επετρέπετο και μπορούσε να γίνει δια να τον αποφύγωμε.
Από την εποχήν της καταλήψεως της Αλβανίας το Πάσχα πέρυσι το πράγμα άρχισε να φαίνεται. Από τον περασμένο Μάιο είπα καθαρά στον κ. Γκράτσι [2] ότι αν προσεβαλλόμεθα εις τα εθνικά κυριαρχικά μας δικαιώματα, θα ανθιστάμεθα αντί πάσης θυσίας και δι’ όλων των μέσων. Συγχρόνως όμως μου ήρχοντο από την Ρώμην, από την Βουδαπέστην, από τα Τίρανα, από παντού πληροφορίαι αντίθετοι [3].
Εις τας 15 Αυγούστου έγινεν ο τορπιλλισμός της ΕΛΛΗΣ. Γνωρίζετε ότι από την πρώτην στιγμήν διεπιστώθη ότι το έγκλημα ήτο Ιταλικόν. Εν τούτοις δεν επετρέψαμεν να γνωσθή ότι είχομεν και τας υλικάς πλέον αποδείξεις περί της εθνικότητος του εγκληματίου [4]. Συγχρόνως όμως διέταξα τα αντιτορπιλικά τα οποία συνώδευον τα πλοία που μετέφερον τους προσκηνητάς από την Τήνον μετά το έγκλημα, άν προσβληθούν από αεροπλάνα ή οπωσδήποτε άλλως να κάμουν αμέσως χρήσιν των όπλων των.
Θα σας αποκαλύψω τώρα, ότι τότε διέταξα να βολιδοσκοπηθή καταλλήλως το Βερολίνον. Μου διεμηνύθη εκ μέρους τον Χίτλερ, η σύστασις να αποφύγω οιονδήποτε μέτρον δυνάμενον να θεωρηθή από την Ιταλίαν πρόκλησις. Έκαμα το πάν δια να μη μπορούν οι Ιταλοί να εμφανισθούν ως δυνάμενοι να έχουν όχι αφορμάς ευλόγους, αλλ’ ούτε ευλογοφανές παράπονον εκ μέρους μας, αν και από την πρώτην στιγμήν αντελήφθην τι πράγματι εσήμαινεν η όλως αόριστος σύστασις του Βερολίνου. Σεις καλύτερον παντος άλλου γνωρίζετε ότι έκαμα το πάν δια να μη δώσωμεν αφορμήν εμφανίσεως της Ιταλίας ως δυναμένης να έχη ευλογοφανείς καν αφορμάς αιτιάσεων. Λόγω του επαγγέλματός σας έχετε παρακολουθήσει εις όλες τις λεπτομέρειες την ιστορίαν των ατελειώτων ιταλικών προκλήσεων δημοσιογραφικών και άλλων, αλλά και την χριστιανικήν υπομονήν την οποίαν ετηρίσαμεν, προσποιούμενοι ότι δεν τις καταλαβαίνουμε, περιοριζόμενοι μόνον σε δημοσιογραφικάς ανασκευάς των ιταλικών εναντίον μας κατηγοριών [5].
Ομολογώ ότι εμπρός εις την φοβεράν ευθύνην της αναμίξεως της Ελλάδος εις τέτοιον μάλιστα πόλεμον, έκρινα πώς καθήκον μου ήτο να δω εάν θα ήτο δυνατόν να προφυλάξω τοv τόπον από αυτόν έστω και δια παντός τρόπου, ο οποίος όμως θα συμβιβάζετο με τα γενικώτερα συμφέροντα του Έθνους. Εις σχετικάς βολιδοσκοπήσεις προς την κατευθυνσιν τον Άξονος μου έδόθη να εννοήσω σαφώς ότι μόνη λύσις θα μπορουσε να είναι μία εκουσία προσχώρησιν της Ελλάδος εις την “Νέαν Τάξιν” [6]. Προσχώρησις που θα εγένετο όλως ευχαρίστως δεκτή από τον Χίτλερ “ως εραστήν του Ελληνικού πνεύματος”.
Συγχρόνως όμως μου εδόθη να εννοήσω ότι η ένταξις εις την Νέαν Τάξιν προϋποθέτει προκαταρκτικήν άρσιν όλων των παλαιών διαφορών με τους γείτονάς μας, και ναι μεν αυτό θα συνεπήγετο φυσικά θυσίας τινάς δια την Ελλάδα, αλλά αι θυσίαι θα έπρεπε να θεωρηθούν απολύτως “ασήμαντοι” εμπρός εις τα “οικονομικά και άλλα πλεονεκτήματα” τα οποία θα είχεν δια την Ελλάδα ή Νέα Τάξις εις την Ευρώπην και εις την Βαλκανικήν. Φυσικά με πάσαν περίσκεψιν και ανεπισήμως επεδίωξα δι’ όλων των μέσων να κατατοπισθώ συγκεκριμένως ποίαι θα ήσαν αι θυσίαι αυταί, με τας οποίας η Ελλάς θα έπρεπε να πληρώση την ατίμωσιν της εξ ιδίας θελήσεως προσφοράς της να υπαχθή υπό την Νέαν Τάξιν.
 
 
Με καταφανή προσπάθειαν αποφυγής σαφούς καθορισμού μου εδόθη να καταλάβω ότι η προς τους Έλληνας στοργή του Χίτλερ ήτο οι εγγυήσεις oτι αι θυσίαι αυταί θα περιορίζοντο “εις το ελάχιστον δυνατόν”. Όταν επέμεινα να κατατοπισθώ, πόσον επί τέλους θα μπορουσε να είναι αύτο το έλάχιστον τελικώς, μάς εδόθη να καταλάβωμεν ότι τούτο συνίστατο εις μερικάς ικανοποιήσεις προς την Ιταλίαν δυτικώς μέχρι Πρεβέζης, ίσως και προς την Βουλγαρίαν ανατολικώς μέχρι Δεδεαγάτς [7].
Δηλαδή θα έπρεπε:
δια να αποφύγωμεν τov πόλεμον, να γίνωμεν εθελονταί δούλοι και να πληρώσωμεν αυτήν την τιμήν… με το άπλωμα του δεξιού χεριού της Ελλάδος προς ακρωτηριασμόν από την Ιταλίαν και του αριστερού προς ακρωτηριασμόν από την Βουλγαρίαν. Φυσικά δεν ήτo δύσκολον να προβλέψη κανείς ότι εις μίαν τοιαύτην περίπτωσιν οι Άγγλοι θα έκοβαν και αυτοί τα πόδια της Ελλάδος. Και με το δίκαιόν των.

Δεν δύναμαι αφ’ ετέρου να μη παραδεχθώ ότι εις μίαν τοιαύτην περίπτωσιν το δίκαιον δεν θα ευρίσκετο με το μέρος της Κυβερνήσεως των Αθηνών και να μην αναγνωρίσω, ότι όταν ένας λαός, όπως ο αγγλικός, αμύνεται δια την ζωήν του, θα ήτο πλήρως δικαιολογημένος να κάνη τα ανωτέρω. Αλλά τότε ο Ελληνικός λαός δικαίως θα ετάσσετο εναντίον της κυβερνήσεως η οποία δια vα τον προφυλάξη από τον πόλεμον θα τον κατεδίκαζε εις εθελουσίαν υποδούλωσιν μετ’ εθνικού ακρωτηριασμού. Αυτή η δήθεν προφύλαξις θα ήτο δια την τύχην της εις το μέλλον Ελληνικής φυλής, πλέον ολεθρία και από τας χειροτέρας έστω συνεπείας οποιουδήποτε πολέμου. Το δίκαιον λοιπόν, δεν θα ήτο με το μέρος της Κυβερνήσεως των Αθηνών, εάν η τελευταία ενήργει κατά τας υποδείξεις του Βερολίνου που ανέφερα. Το δίκαιον θα ήτο με το μέρος του Ελληνικού Λαού, ο οποίος θα κατεδίκαζεν αυτήν, και των Άγγλων οι οποίοι υπερασπίζοντες την ύπαρξίν των επίσης δικαίως θα ελάμβανον τα μέτρα που εφέροντο έχοντες μελετήσει, εισακούοντες άλλωστε τας δικαίας αιτιάσεις των Ελλήνων, οίαι θα προέκυπτον εν καιρώ εάν εδίδετο ή εύλογος αυτή αφορμή.
Κυρίαρχοι πάντοτε της θαλάσσης δεν θα παρέλειπον, υπερασπίζοντες πλέον τον εαυτόν των, έπειτα από μίαν τοιαύτην αυτοδούλωσιν της Ελλάδος εις τους εχθρούς των να καταλάβουν την Κρήτην και τας άλλας νήσους μας τουλάχιστον. Το συμπέρασμα αυτό δεν προέκυψεν μόνον από την πλέον απλήν λογικήν, άλλά και από ασφαλείς και βεβαίας πληροφορίας εξ Αιγύπτου, καθ’ ας ειχεν ήδη προμελετηθή και αντιμετωπισθή ή ενέργεια που θα έπρεπε να γίνη ως φυσικόν επακόλουθον πάσης τυχόv εκουσίας ή ακουσίας συνεργασίας της Ελλάδος με τον Άξονα, εις τας ελληνικάς νήσους και προς παρεμπόδισιν εν περιπτώσει της δυνατότητος δια τόν Άξονα να τας χρησιμοποιήση.
Θα εδημιουργούντο έτσι όχι δύο, όπως το 1916, άλλά τρείς αυτήν την φοράν Ελλάδες………….
Εν κατακλείδι
Το ΟΧΙ, λοιπόν δεν ήταν αποτέλεσμα της “ηρωϊκής και πατριωτικής” στάσης του Μεταξά, όπως κάποιοι -είτε εκ του πονηρού είτε από αφέλεια- πιστεύουν, αλλά υποχρεωτικό αποτέλεσμα εκείνων των συνθηκών. Η αγιοποίηση του Μεταξά προήλθε από άγνοια, όπου ακόμα και οι πολιτικοί του αντίπαλοι του έβαλαν το φωτοστεφανο (που σήμερα περήφανα προπαγανδίζουν οι νεοναζί λάτρεις της 4ης Αυγούστου).
Στην περίπτωση αυτή, η ρήση του Διονυσίου Σολωμού ότιΤο Έθνος πρέπει να μάθει να θεωρεί εθνικό ό,τι είναι αληθινό ισχύει στο έπακρον!!!
 


Πηγή: http://kars1918.wordpress.com/2012/10/28/oxi-metaxas/

Κυριακή 28 Οκτωβρίου 2012

Ο Ιωάννης Μεταξάς και το «Κοινωνικό Κράτος»

 
Εξόριστοι από το καθεστώς του Μεταξά στην Ανάφη
 
Οι απόγονοι του φασισμού - ναζισμού, της 4ηςΑυγούστου και της δικτατορίας του 1967, η «Χρυσή Αυγή» (ΧΑ), ο ΛΑ.Ο.Σ. κ.ά. πολλές φορές, με ιστορικές αναδρομές σε περιόδους των προγόνων τους, επιδιώκουν να δώσουν στις πολιτικές τους προτάσεις για την «εθνική ανάπτυξη» της χώρας ιστορικό προηγούμενο εφαρμογής και αποτελεσματικότητας.

Μια τέτοια αναφορά αναρτήθηκε πρόσφατα στο σάιτ της ΧΑ, με τίτλο: «Η καθιέρωση του κοινωνικού κράτους τότε και η ολοκληρωτική αποδόμησή του σήμερα». Εκτός από το θαυμασμό των φασιστοειδών στον Βίσμαρκ («θεμελιωτής του μοντέρνου κοινωνικού κράτους θεωρείται ο Γερμανός καγκελάριος Οττο φον Βίσμαρκ (1815-1898)»), μεταξύ άλλων αναφέρουν: «Στην πατρίδα μας, πρωτεργάτης του κοινωνικού κράτους υπήρξε ο Ιωάννης Μεταξάς».
Το «κοινωνικό κράτος» και η «κοινωνική μεταρρύθμιση» για τα οποία υπερηφανευόταν ο δικτάτορας, με τα ίδια επιχειρήματα και μέτρα που αράδιασαν στο σάιτ τους οι απόγονοί του είναι: το 8ωρο, οι συλλογικές συμβάσεις, η λειτουργία του ΙΚΑ, η καταπολέμηση της ανεργίας, η ρύθμιση των αγροτικών χρεών κ.ά.
Η προπαγάνδα της 4ηςΑυγούστου προσπάθησε σταθερά και με χοντροκομμένα ιδεολογήματα, όπως π.χ. «Ελληνικός Πολιτισμός», να δημιουργήσει την εντύπωση ότι εξασφάλισε τη συνέχεια του ελληνικού έθνους, γιατί ήρθε σε ρήξη με το προηγούμενο διεφθαρμένο καθεστώς, όμως δεν ήταν καμιά ρήξη με το παρελθόν, αλλά η αναγκαία μπροστά στις εξελίξεις συνέχειά του.
Φυλακισμένοι στην Ακροναυπλία στη Μεταξική δικτατορία
 
Η τεταρτοαυγουστιανή δικτατορία ήταν η πολιτική έκφραση των συμφερόντων της αστικής τάξης στο επίπεδο της διακυβέρνησης. Ηταν αναγκαιότητα για τη στήριξη και ενίσχυση του ελληνικού καπιταλισμού, στο πλαίσιο του ιμπεριαλισμού, σε συνθήκες προετοιμασίας του Β΄ Παγκοσμίου ιμπεριαλιστικού πολέμου, λύνοντας προσωρινά τις ενδοαστικές αντιθέσεις των αστικών «κοινοβουλευτικών» κομμάτων της εποχής που της ανέθεσαν μέσω του κοινοβουλίου την εξουσία.

Ο ίδιος ο Μεταξάς, μέσα από ομιλίες του, αρκετές φορές είχε δώσει με σαφήνεια το περιεχόμενο της 4ης Αυγούστου:
«Η αδιάκοπος φροντίς διά την στερέωσιν του αστικού καθεστώτος με όλας τας αναγκαίας θυσίας διά το σύνολον της κοινωνίας και ιδίως διά τας ενδεείς τάξεις».
«Εστηρίξαμεν το αστικόν καθεστώς της Ελλάδος και του εδώσαμεν να εννοήσει ότι το πρώτον καθήκον ενός τιμίου και πραγματικού πατριωτικού αστικού κόσμου, είναι, το να είναι αλληλέγγυος με τους δύο κλάδους, τον κόσμον τον εργατικόν και τον κόσμον τον αγροτικόν και εζητήσαμεν από τους αστούς, από τους βιομήχανους... θυσίας τας οποίας ο αστικός κόσμος μας τας έδωσε προθύμως». (Σπ. Λιναρδάτου, «4η Αυγούστου», «Π.Λ.Ε.», 1967, σελ. 104).
Το καθεστώς του Ι. Μεταξά με την προπαγάνδα περί «εθνικής επανάστασης» και «κοινωνικής ευημερίας» εφάρμοσε πλευρές της κεϊνσιανής θεωρίας περί «κρατικής ρύθμισης της καπιταλιστικής οικονομίας», όπως έκαναν τότε διάφορες αστικές κυβερνήσεις, από τον Χίτλερ μέχρι τον Ρούσβελτ (new deal) μετά την οικονομική κρίση 1929 - 1933. Η προσωρινή οικονομική ανάκαμψη του καπιταλισμού μέχρι τη νέα κρίση του το 1939, έδωσε, σε συμφωνία με τους καπιταλιστές, τη δυνατότητα μικροπαραχωρήσεων στους εργαζόμενους, με στόχο τη γενικότερη στήριξη του καπιταλισμού.
Φυλακισμένοι κομμουνιστές και άλλοι αγωνιστές στην Ακροναυπλία
 
Η 4η Αυγούστου ήταν ένα αντικομμουνιστικό, αστικό, ταξικό κράτος. Παρενέβη κατασταλτικά αλλά και με την άμεση ανάληψη από το κράτος ενός μέρους της αναπαραγωγής της εργατικής δύναμης με κρατική κοινωνική πολιτική, με στόχο την ενσωμάτωση στην πολιτική του των λαϊκών στρωμάτων.

Η καθιέρωση του 8ωρου και οι Συλλογικές Συμβάσεις
Στην Ελλάδα, η καθιέρωση του 8ωρου έγινε με το νόμο 2269 το 1920, με τη νομοθετική κύρωση της Διεθνούς Σύμβασης Εργασίας. Για να εφαρμοστεί σταδιακά χρειάστηκαν οι πολύχρονοι αγώνες των εργατών με πρωτοπόρους τους κομμουνιστές. Χύθηκε πολύ αίμα στις συγκρούσεις των εργατών με το αστικό κράτος.
Αργότερα, με Προεδρικό Διάταγμα (ΠΔ) στις 27/6/1932, έγινε η επέκταση και η κωδικοποίηση όλων των διατάξεων που ίσχυαν γι' αυτό μέχρι τότε στους διάφορους κλάδους.
Αυτό που έκανε η κυβέρνηση Μεταξά ήταν με το βασιλικό διάταγμα 368/24/8/1936 να επεκτείνει την εφαρμογή του και σ' άλλες κατηγορίες μισθωτών.
- Οπως προκύπτει, λοιπόν, δεν είναι αλήθεια ότι ο Μεταξάς καθιέρωσε το 8ωρο, αλλά ότι επέκτεινε την εφαρμογή του. Εκεί, όμως, που επιχειρείται η πλήρης αντιστροφή της πραγματικότητας από τη ΧΑ είναι ότι «ο Μεταξάς καθιέρωσε την Κυριακή αργία». Η κυριακάτικη αργία έχει καθιερωθεί από το 1911. Αυτό που έκανε η κυβέρνηση Μεταξά ήταν να καταργήσει την Κυριακή αργία και το κυριακάτικο μεροκάματο να δίνεται στο κράτος για την «Εθνική Αμυνα».
- Οι ελεύθερες Συλλογικές Συμβάσεις ήταν άλλη μια παλιά εργατική διεκδίκηση. Το 1927 είχε υποβληθεί στη Βουλή νομοσχέδιο για την καθιέρωσή τους, όμως η ψήφισή του δεν έγινε λόγω διάλυσης της Βουλής. Αναγκαστικός Νόμος (ΑΝ) περί Συλλογικών Συμβάσεων ψηφίστηκε στη δικτατορία του Γεωρ. Κονδύλη στις 16/1/1935, που κάθε άλλο παρά ελεύθερες Συλλογικές Συμβάσεις επέτρεπε. Τον ίδιο χρόνο με τον ΑΝ 539/1935 καθιερώθηκαν και οι άδειες των εργαζομένων με αποδοχές. Αλλο ένα ψέμα του σάιτ των φασιστοειδών: «καθιέρωση αδείας μετ' αποδοχών» από Ι. Μεταξά!
Το συνδικαλιστικό κίνημα επέμενε να διεκδικεί ελεύθερες Συλλογικές Συμβάσεις. Ο Μεταξάς, πριν καταργήσει τον κοινοβουλευτισμό (4 Αυγούστου 1936), ετοίμασε νέο νόμο περί υποχρεωτικής διαιτησίας, κάτι ανάλογο με αυτά που γίνονται στις μέρες μας με τις Συλλογικές Συμβάσεις, που προκάλεσε - όπως ήταν επόμενο - θύελλα αντιδράσεων από τα εργατικά σωματεία (Μάης 1936).
Με την εγκαθίδρυση της δικτατορίας, οι «συλλογικές συμβάσεις» μεταξύ των κεφαλαιοκρατών και των διορισμένων από τη δικτατορία συνδικαλιστών αποκτούν ισχύ νόμου 2045/7/9/1936 και με τίτλο «κατώτατον όριον μισθών των Ιδιωτικών Υπαλλήλων και ελάχιστον ημερομίσθιον εργατών Βιομηχανίας».
Κάτω από τις συνθήκες που επέβαλε η δικτατορία, της αναγκαστικής διαιτησίας, της απαγόρευσης των απεργιών και της φασιστικοποίησης των συνδικάτων, «αι Εθνικαί Συμβάσεις Εργασίας», όπως τις αποκαλούσε ο Μεταξάς, ήταν καθαρός εμπαιγμός, όπως είναι και τα αντισυστημικά παραμύθια των Χρυσαυγιτών θαυμαστών του.
Οπως σχολιάζουν αναλυτές της περιόδου, η αύξηση των ημερομισθίων κατά τα έτη 1935 - 1940 υπολογίζεται σε 50%. Η ονομαστική δύναμη των μισθών των εργαζομένων ήταν πολύ κάτω από το επίπεδο του 1929, παρά την αύξηση της παραγωγικότητας και την οικονομική ανάπτυξη. (Γ. Τρίμη, «Η κοινωνική πολιτική της τελευταίας οκταετίας», Αθήνα 1947).
Ο Γ. Τρίμης, τέως διευθυντής του υπουργείου Εργασίας, αναφέρει εξάλλου χαρακτηριστικά: «Εάν η ωφελιμότης των συλλογικών συμβάσεων (...) δεν κατέστη έκδηλος τούτο αποδοτέον εις το γεγονός ότι από της 4ης Αυγούστου 1936 ανεστάλησαν αι συνδικαλιστικαί ελευθερίαι». (Γ. Τρίμη, «Αι διεκδικήσεις των εργαζομένων», Αθήναι, 1948, σελ. 29).
Την περίοδο 1936 - 1939, λόγω της οικονομικής ανάκαμψης και των έργων πολεμικής ετοιμασίας, περιορίστηκε η ανεργία, όμως δεν εξαλείφθηκε, όπως διακήρυσσε η προπαγάνδα του καθεστώτος του «πρώτου εργάτου» (Μεταξάς). Ο ίδιος ο δικτάτορας σε λόγο του την Πρωτομαγιά του 1940 σε συγκέντρωση στον Πειραιά, ισχυριζόταν ότι κατόρθωσε να εξαλείψει την ανεργία, ενώ ταυτόχρονα ανέφερε ότι «από τον Οκτώβριον του 1939 έως τον Φεβρουάριον του 1940 έγιναν 135.000 απολύσεις λόγω της κήρυξης του παγκοσμίου πολέμου και την δημιουργημένην ψυχολογίαν». («Τέσσερα χρόνια διακυβέρνησης Ι. Μεταξά», τόμ. Α', σελ. 222).
Για την καταπολέμηση της ανεργίας, ο Μεταξάς θέσπισε κάτι ανάλογο με τις σημερινές αστικές κυβερνήσεις, το σύστημα της «εκ περιτροπής εργασίας» με τον ΑΝ 2000/1939 και με τον τίτλο «περί λήψεως μέτρων καταπολεμήσεως της ανεργίας». Ο Γ. Τρίμης κάνει για το νόμο αυτό το εξής σχόλιο:
«Το σύστημα της εκ περιτροπής εργασίας (...) είτε υπό την μορφήν του περιορισμού των ωρών της ημερησίας εργασίας, είτε υπό την μορφήν του αριθμού των ημερομισθίων (...) συνηπάγετο πάντοτε την περικοπήν εισοδήματος των εργαζομένων προς συντήρησιν των ανέργων». (Γ. Τρίμη, «Αι διεκδικήσεις των εργαζομένων», Αθήναι, 1948, σελ. 108 - 109).
Οι Κοινωνικές Ασφαλίσεις και το ΙΚΑ
Μετά από πολύμορφους αγώνες της εργατικής τάξης, για πρώτη φορά το 1922 ψηφίστηκε ο νόμος 2868 για τις Κοινωνικές Ασφαλίσεις. Με βάση το νόμο αυτό έως το 1929 ιδρύθηκαν τα κλαδικά επαγγελματικά ασφαλιστικά ταμεία διάφορων κλάδων, όπως καπνεργατών, αρτεργατών κ.ά. Με τη συνεχή δε πίεση του συνδικαλιστικού κινήματος, το 1932 η κυβέρνηση Βενιζέλου ψήφισε το νόμο 5733 «περί κοινωνικών ασφαλίσεων». Ο νόμος δεν εφαρμόστηκε, γιατί η κυβέρνηση έπεσε το Μάρτιο του 1933. Το Σεπτέμβριο του 1934, η κυβέρνηση του Λαϊκού Κόμματος ψήφισε τον 6298 που δεν εφαρμόστηκε λόγω των αντιδράσεων του κεφαλαίου και της όξυνσης των ενδοαστικών αντιθέσεων (κίνημα 1935, πραξικόπημα Γ. Κονδύλη, επαναφορά βασιλείας κ.ά.).
Η εφαρμογή του νόμου της Κοινωνικής Ασφάλισης συνέχισε να είναι βασικό αίτημα των εργατικών αγώνων. Ηταν βασικό αίτημα της προκήρυξης και ετοιμασίας της πανεργατικής απεργίας της 5ηςΑυγούστου και από τις δύο Εργατικές Συνομοσπονδίες. Τι έκανε η κυβέρνηση Μεταξά μπροστά σ' αυτό το αίτημα; Κήρυξε δικτατορία την προηγούμενη μέρα, στις 4 Αυγούστου, με το πρόσχημα της «κομμουνιστικής στάσης».
Τελικά, σε εφαρμογή του 6298/34 ιδρύθηκε το ΙΚΑ την 1/11/1937 και λειτούργησε από 1/12/1937 έως το τέλος του χρόνου σε Αθήνα, Πειραιά, Θεσσαλονίκη και από τα τέλη του 1938 άρχισε η επέκτασή του στις άλλες πόλεις.
Οι παροχές του συστήματος, αν και πενιχρές και σε μικρό αριθμό εργαζομένων, ήταν μια ανακούφιση που όμως με τη νέα κρίση του 1939 σταμάτησαν, γιατί το σύστημα κατέρρευσε.
Με το πρόσχημα της «Εθνικής Αμυνας», έγινε κάτι ανάλογο με το σημερινό «κούρεμα» των αποθεματικών των ασφαλιστικών ταμείων. Η δικτατορία κατάσχεσε, με τη μορφή δανείου προς το κράτος, όλα τα αποθεματικά των ασφαλιστικών οργανισμών που έφταναν «τα 850 εκατομμύρια δραχμές, από τα οποία τα 500 εκατομμύρια ήταν του ΙΚΑ» (Σπ. Λιναρδάτου, «4η Αυγούστου», σελ. 110).
Αυτό, όμως, που αποτελεί μια πρωτοτυπία της αστικής διακυβέρνησης της 4ηςΑυγούστου είναι οι παροχές και τα τεράστια για την εποχή χρηματικά ποσά, που διέθεσε το καθεστώς στους διάφορους εργατοπατέρες επικεφαλής των διορισμένων, κρατικοποιημένων, φασιστικοποιημένων συνδικάτων. Ο νόμος 971/1937, εκτός από την ίδρυση του ταμείου συντάξεων των εργατοπατέρων συνδικαλιστών, προέβλεπε την κρατική επιχορήγηση για «στέγασιν και ΕΥΠΡΟΣΩΠΟΝ ΠΑΡΑΣΤΑΣΙΝ των επαγγελματικών και εργατικών οργανώσεων». (Σπ. Λιναρδάτου, «4η Αυγούστου», σελ. 110).
Οι αγρότες και ο Ι. Μεταξάς
Η δικτατορία διατυμπάνισε ως σταθμό στην ιστορία της ελληνικής γεωργίας και ως λύση του αγροτικού προβλήματος το νόμο 677/14/5/1937, για τη ρύθμιση των αγροτικών χρεών.
Ενώ οι αγρότες πριν τη δικτατορία πάλευαν για διαγραφή όλων των χρεών, με το συγκεκριμένο νόμο έγινε διαγραφή καθυστερούμενων τόκων και μόνο προς τους ιδιώτες πιστωτές, για χρέη συναφθέντα από την 1η Ιανουαρίου 1935 και έδινε τη δυνατότητα νέας εξόφλησης κεφαλαίου σε 12 ετήσιες δόσεις με τόκο 3%.
Ηταν μια σταγόνα στον ωκεανό της οικονομικής καταχρέωσης των φτωχών αγροτών και μια προσπάθεια εξυγίανσης, στήριξης της ελληνικής βιομηχανίας που είχε δυσκολίες από τα ληξιπρόθεσμα χρέη και τα χρωστούμενα τοκοχρεολύσια του εξαθλιωμένου αγροτικού πληθυσμού.
«Δεν είναι συμπτωματικό ότι μία από τις μεγαλύτερες βιομηχανικές επιχειρήσεις της χώρας, η εταιρεία Χημικών Προϊόντων και Λιπασμάτων (ο γιος του ιδιοκτήτη Νικολάου Κανελλόπουλου, Αλέξανδρος, ήταν πρόεδρος της φασιστικής νεολαίας Εθνική Οργάνωσις Νέων (ΕΟΝ) που ήταν κρατική οργάνωση), βρισκόταν σε εξαιρετικά δύσκολη θέση εξαιτίας των αγροτικών οφειλών, ενώ σε αντίστοιχη θέση βρίσκονταν μηχανολογικές/μηχανουργικές εταιρείες που κατασκεύαζαν γεωργικές μηχανές και εργαλεία». (Κ. Κωστή, «Η οικονομία, 1932-1940», στο ένθετο ΤΑ ΝΕΑ, ΙΣΤΟΡΙΑ, «ΕΞΙ ΣΤΙΓΜΕΣ ΤΟΥ ΕΙΚΟΣΤΟΥ ΑΙΩΝΑ», σελ. 89).
Οπως παραδέχεται και ο καθηγητής Χρ. Ευελπίδης, τα καλλιεργητικά δάνεια αποτέλεσαν «άντλησιν επί τον πίθον των Δαναΐδων», το τραπεζικό κεφάλαιο προτιμά τα βραχυπρόθεσμα δάνεια που του αποδίδουν με τη μορφή τόκων, τόκων υπερημερίας ασφαλίστρων και προμηθειών 15%. (Σπ. Λιναρδάτου, «4η Αυγούστου», σελ. 113»).
Η 4η Αυγούστου και η οικονομική ολιγαρχία
Η τετραετία της δικτατορίας ήταν χρυσή εποχή για το μεγάλο κεφάλαιο. Η ένταση της εκμετάλλευσης των δεμένων χειροπόδαρα εργαζομένων, η καπιταλιστική οικονομική αναθέρμανση της περιόδου και η άμεση κρατική παρέμβαση με νέα Δημόσια Εργα πολεμικών προπαρασκευών αύξησαν την καπιταλιστική κερδοφορία.
Τα διάφορα τμήματα του κεφαλαίου - βιομηχανικό, πιστωτικό, εμπορικό - αποκόμισαν τεράστια κέρδη και ταυτόχρονα προχώρησε σημαντικά η συγκέντρωση και συγκεντροποίησή τους. Οι Αφοί Ηλιάσκοι, μέσω της Τράπεζας Αθηνών, το 1949 ήταν κάτοχοι του 15% όλων των ανώνυμων εταιρειών της χώρας. Η Εθνική Τράπεζα, η Τράπεζα Αθηνών, η Εταιρεία Λιπασμάτων, το Καλυκοποιείο, η «Πάουερ», οι εταιρείες Λαναρά, καπνέμποροι, η ΑΓΕΤ Ηρακλής κ.ά. στήριξαν ανοιχτά τη δικτατορία. Μερικοί κεφαλαιοκράτες και με απαίτησή τους πήραν επίκαιρες κυβερνητικές θέσεις. Π.χ. ο Ανδρέας Χατζηκυριάκος της ΑΓΕΤ έγινε υπουργός Εθνικής Οικονομίας, ο Κων/νος Ζαβιτσάνος, διοικητής της Εθνικής Τράπεζας, έγινε υπουργός Οικονομικών, ο Δημ. Μάξιμος, διευθυντής της Εθνικής, έγινε υπουργός Εσωτερικών, ο Αλέξανδρος Κορυζής, εκτός από υπουργός Υγείας - Πρόνοιας, έγινε πρωθυπουργός μετά το θάνατο του Μεταξά.
Η 4η Αυγούστου, που παρουσιαζόταν σαν «Εθνική Επανάσταση» και κατηγορούσε τα παλιά αστικά κόμματα ως «προδότες», συνέχισε τις διασυνδέσεις του ελληνικού καπιταλισμού με το ξένο κεφάλαιο. Μια από τις πρώτες πράξεις της ήταν η συμφωνία της με τους ομολογιούχους και δανειστές. Η προσφορά του καθεστώτος ήταν να πληρώσει τοκοχρεολύσιο για τα έτη 1935 - 1937 40% από 30% που πλήρωναν οι προηγούμενες αστικές κυβερνήσεις, αργότερα δε το 1940 το τοκοχρεολύσιο έφτασε 43%. Εκανε νέα ανοίγματα για ξένες επενδύσεις, με στόχο «ένα νέο μοντέλο ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας, το οποίο θα στηρίζονταν στην αξιοποίηση των εγχώριων πλουτοπαραγωγικών πηγών». (Κ. Κωστή, ό.π., σελ. 98).
Αυτό που είναι ιστορικά βέβαιο, είναι ότι δεν έγιναν «γεωτρήσεις για άντληση πετρελαίου στο Κατάκολο» που αναφέρει στο εν λόγω σάιτ η ΧΑ, αλλά έρευνες για εντοπισμό πετρελαίου και εκμετάλλευσης υδροηλεκτρικών λιγνιτικών και άλλων ενεργειακών αποθεμάτων.
Η κυβέρνηση, όμως, βρέθηκε μπροστά σε δυσκολίες για την εξασφάλιση ξένων επενδύσεων από τις χώρες που είχε σχέσεις (Αγγλία, Γερμανία). Μπορεί γι' αυτό να μην κατάφερε τελικά να βγάλει πετρέλαιο, όμως έβγαλε στο σφυρί την εκμετάλλευση των νερών του Αχελώου. Με σύμβαση του ελληνικού κράτους και των αμερικανικών εταιρειών Hugh Cooper και Chemical.co.corporation που κυρώθηκε με τον ΑΝ 2220 του 1940 ίσχυε ειδικό καθεστώς προστασίας και προνομίων για τις εταιρείες. Εκτός από την αποκλειστική εκμετάλλευση του ποταμού Αχελώου και των παραποτάμων του, τους δινόταν η δυνατότητα ίδρυσης διάφορων άλλων βιομηχανιών και εκμεταλλεύσεων, όπου οι εγκαταστάσεις τους δεν επιτρεπόταν να περιέλθουν στην κυριότητα του κράτους πριν το έτος 2010 που έληγε η σύμβαση και που μπορούσε μονομερώς να φτάσει με παράταση έως το 2035. Παρά την κύρωσή της, η συμφωνία δεν μπόρεσε να εφαρμοστεί λόγω του πολέμου.
Ενα συμπέρασμα
Τα παραμύθια της «Χρυσής Αυγής» για το εθνικό και κοινωνικό έργο του Ι. Μεταξά, της δικτατορίας του 1967, το έργο του Χίτλερ, το εθνικό έργο των Ταγμάτων Ασφαλείας στην κατοχή κ.ά. δεν έχουν στόχο την καταγραφή της «Χρυσής Αυγής» σαν μιας γραφικής νοσταλγικής φασιστικής πολιτικής δύναμης της χώρας μας.
Η «Χρυσή Αυγή», κόμμα του αστικού πολιτικού συστήματος, με αυτές τις ιστορικές αναφορές επιδιώκει να αναδείξει ότι η πολιτική της πρόταση έχει ιστορικό παρελθόν. Αναδείχνει τα «επιτεύγματα» του αστικού κράτους στις περιόδους που χτυπήθηκε το κομμουνιστικό και το εργατικό κίνημα και που παραμερίστηκαν από τις «υγιείς εθνικές δυνάμεις» τα «προδοτικά κεφαλαιοκρατικά» αστικά κόμματα, που έφεραν την «ηθική, κοινωνική και οικονομική κατάρρευση».
Στοχεύει τελικά σε δύο αλληλοτροφοδοτούμενες κατευθύνσεις: Να ενισχύσει την επιρροή της σε ευρύτερα λαϊκά στρώματα μπολιάζοντάς τα με αντιδραστικές ιδέες, περιτυλιγμένες με δήθεν αντιπλουτοκρατική γραμμή. Να στείλει μήνυμα σε τμήματα της αστικής τάξης, τα οποία δυσανασχετούν ή αντιτάσσονται στα μείγματα διαχείρισης της κρίσης, ότι διαθέτει τα προσόντα και τα ιστορικά εχέγγυα να της ανατεθεί από το κεφάλαιο να βγάλει το αστικό σύστημα από πιθανές νέες δυσκολίες διαχείρισής του. Και ότι αυτό το μπορεί πολύ καλύτερα από τις άλλες αστικές πολιτικές δυνάμεις, όπως το μπόρεσαν οι Μεταξάς - Παπαδόπουλος ή το προσπάθησαν τα Τάγματα Ασφαλείας, και αυτά πρόγονοί της.

Του
Διονύση ΑΡΒΑΝΙΤΑΚΗ*
*Ο Διονύσης Αρβανιτάκης είναι μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ και του Τμήματος Ιστορίας της
Πηγή:

Είναι η δραχμή εφιάλτης;

Απόψεις υπέρ και κατά της εξόδου από το ευρώ εκφράζονται καθηµερινά και, µολονότι αριθµητικά υπερισχύουν οι υποστηρικτές της παραµονής σε αυτό, τα επιχειρήµατα υπέρ της δραχµής δείχνουν εξίσου τεκµηριωµένα. Το GK απευθύνθηκε σε πέντε καθηγητές Οικονοµικών και ζήτησε την αιτιολογηµένη άποψή τους για το τι θα σήµαινε ενδεχόµενη επιστροφή της Ελλάδας σε εθνικό νόµισµα.
Είναι η δραχμή εφιάλτης;
 
«Δεν υφίσταται ενδεχόμενο εκδίωξης της Ελλάδας από το ευρώ» επισηµαίνει ο Γιάννης Βαρουφάκης, αλλά, όπως συµπληρώνει, «οι πιθανότητες διάλυσης ολόκληρης της ευρωζώνης είναι πάνω από 50%».
«Επιστροφή στη δραχµή δεν υπάρχει», τονίζει ο Σταύρος Θωµαδάκης ενώ ο Κώστας Λαπαβίτσας απαριθµεί τα πλεονεκτήµατα µιας τέτοιας κίνησης δηλώνοντας ότι «η δραχμή είναι στη λογική των πραγμάτων».
Ο Γιάννης Στουρνάρας βλέπει µηδενικές πιθανότητες επιστροφής, αλλά, σε περίπτωση που συνέβαινε, «θα ήταν ανυπολόγιστη καταστροφή».
Ο Ευκλείδης Τσακαλώτος διακρίνει τις δοµικές αδυναµίες του ευρώ και προειδοποιεί: «Η αρχιτεκτονική της ευρωζώνης ή θα αλλάξει ή το νόμισμα θα καταρρεύσει».


Κώστας Λαπαβίτσας, καθηγητής Οικονοµικών στο Πανεπιστήµιο του Λονδίνου

«Η επιστροφή στη δραχμή είναι στη λογική των πραγμάτων»

Ποια θα ήταν η επόµενη µέρα για την Ελλάδα εάν επέστρεφε στη δραχµή;
Η επιστροφή στη δραχμή θα πρέπει να γίνει αφού η Ελλάδα κηρύξει παύση πληρωμών στο δημόσιο χρέος, επιδιώκοντας την ουσιαστική διαγραφή του. Τα βήματα αυτά είναι απολύτως αλληλένδετα. Η επόμενη μέρα της αλλαγής θα είναι καταιγίδα, αλλά, αν υπάρξει στοιχειώδης προετοιμασία, θα αντιμετωπιστεί ευκολότερα. Για να είναι εφικτή η μετατροπή, θα πρέπει να κλείσουν οι τράπεζες για μερικές μέρες, ενώ παράλληλα να τεθούν υπό δημόσια ιδιοκτησία με πλήρη εγγύηση των καταθέσεων. Θα χρειαστεί και απαγόρευση της εξαγωγής κεφαλαίων. Η συντεταγμένη κρατική παρέμβαση μπορεί να αποτρέψει τις μαζικές χρεοκοπίες, παρατείνοντας τους χρόνους αποπληρωμής δανείων και δίνοντας εγγυήσεις για παροχή πιστώσεων. Σύντομα θα μπορέσει και η Τράπεζα της Ελλάδος να δημιουργήσει ρευστότητα σε δραχμές και, αν το κράτος επιμείνει να πληρώνει και να πληρώνεται σε δραχμές, η κυκλοφορία θα εξομαλυνθεί γρήγορα.
Η νέα δραχμή αναπόφευκτα θα υποτιμηθεί, τονώνοντας την εγχώρια παραγωγή και τις εξαγωγές. Αλλά τους πρώτους μήνες θα υπάρξουν προβλήματα σε πολλές αγορές, κυρίως πετρελαίου, τροφίμων και φαρμάκων. Θα πρέπει να γίνουν διακρατικές συμφωνίες και να ληφθούν διοικητικά μέτρα ελέγχου της κατανάλωσης και της τροφοδοσίας των επιχειρήσεων.
Τι θα σήµαινε πρακτικά για τον καθένα από εµάς;
Οτιδήποτε εμπίπτει στην ελληνική νομοθεσία -τραπεζικοί λογαριασμοί, δάνεια, μισθοί, συντάξεις, ακίνητη περιουσία- μπορεί να μετατραπεί αμέσως σε δραχμές. Ο ευκολότερος τρόπος είναι μία νέα δραχμή προς ένα ευρώ - αυτό που λέγαμε ευρώ θα το λέμε δραχμή. Οι καταθέσεις θα έχουν βέβαια μικρότερη αξία, αν τις αποτιμήσουμε με την ισοτιμία του ευρώ που θα επικρατήσει στην ανοιχτή αγορά, αλλά το ίδιο θα συμβεί και με τα δάνεια. Ο ισολογισμός θα είναι θετικός για τους πολλούς. Οι εργαζόμενοι και οι μικρομεσαίοι θα βιώσουν την πρώτη περίοδο της αλλαγής ως κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Για εκατοντάδες χιλιάδες οικογένειες όμως, τα διοικητικά μέτρα θα είναι ήδη βελτίωση της σημερινής κατάστασης.
Τέλος, αυτά που ακούγονται για υπερπληθωρισμό είναι αβάσιμη κινδυνολογία. Η Ελλάδα βρίσκεται σε ύφεση χωρίς προηγούμενο, ενώ η προσφορά χρήματος σημείωσε έντονη πτώση το 2011, ακόμη και 15%. Ο πληθωρισμός είναι το λιγότερο για το οποίο θα πρέπει να ανησυχούμε. Ακόμη και αν εμφανιστεί, κάλλιστα μπορεί να ελεγχθεί.
Ποιοι θα ήταν οι χαµένοι και ποιοι οι κερδισµένοι από µια ενδεχόµενη επιστροφή στη δραχµή;
Η επιστροφή στη δραχμή θα πρέπει να συνοδεύεται από ευρύ πρόγραμμα αναδιανομής και παραγωγικής αναδιοργάνωσης. Χωρίς βαθύτατες κοινωνικές αλλαγές, η Ελλάδα δεν θα μπει σε πορεία προόδου. Οι χαμένοι θα είναι όσοι εκμεταλλεύτηκαν τον πλασματικό εκσυγχρονισμό των τελευταίων χρόνων - τράπεζες, χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις, μεγαλομέτοχοι, υψηλόμισθοι με διεθνές επίπεδο κατανάλωσης, φοροφυγάδες. Αυτοί ακριβώς που έφεραν τη χώρα στο χείλος της καταστροφής και τώρα φιλολογούν ακατάσχετα περί κόλασης της δραχμής, κουνώντας το δάχτυλο στον ελληνικό λαό.
Οι κερδισμένοι θα είναι τα εργατικά και λαϊκά στρώματα, αφού περάσει η καταιγίδα των πρώτων μηνών. Το κύριο όφελος θα προκύψει από την επιστροφή στην ανάπτυξη, που θα προστατεύσει την απασχόληση και το εισόδημα των εργαζομένων. Κερδισμένοι θα βγουν και οι μικρομεσαίοι, διότι θα υπάρξει σταθερότερο πλαίσιο λειτουργίας, χωρίς τη διαλυτική πίεση της ΟΝΕ.
Πόσα χρόνια θα διαρκούσαν οι συνέπειες από την επιστροφή στη δραχµή;
Η αρχική αναταραχή θα κρατήσει μήνες, αλλά η ιστορική εμπειρία δείχνει ότι η ανάκαμψη μπορεί να αρχίσει πολύ σύντομα. Αλλά θα πρέπει η αλλαγή να γίνει συντεταγμένα, αποφασιστικά και με ευρεία κοινωνική συμμετοχή.
Υπάρχουν οικονοµολόγοι, όπως ο Νουριέλ Ρουµπινί, που ισχυρίζονται πως, εάν δεν επιστρέψουµε στη δραχµή, η Ελλάδα δεν θα µπορέσει ποτέ να βγει από αυτή την κρίση ύφεσης - λιτότητας, µε δεδοµένο και το τεράστιο χρέος της. Συµφωνείτε σε αυτό;
Αν η Ελλάδα παραμείνει στην ΟΝΕ χωρίς ουσιαστική διαγραφή του χρέους της, το μέλλον διαγράφεται εξαιρετικά δυσοίωνο. Οι ρυθμοί ανάπτυξης θα είναι χαμηλοί, η ανεργία υψηλή, θα μεγαλώσουν οι εισοδηματικές διαφορές, η νεολαία θα μεταναστεύσει. Θα συνεχιστεί ο κοινωνικός μαρασμός που ζούμε τώρα, με άμεσες συνέπειες για τη δημοκρατία και την εθνική ανεξαρτησία.
Τι πιθανότητες δίνετε στο σενάριο να επιστρέψει η Ελλάδα στη δραχµή;
Η επιστροφή στη δραχμή είναι στη λογική των πραγμάτων. Η Ελλάδα θα παραμείνει στο ευρώ μόνο αν ο ελληνικός λαός συμβιβαστεί με χαμηλά εισοδήματα, υψηλή ανεργία, αποδιάρθρωση του κοινωνικού κράτους και απώλεια της αξιοπρέπειάς του.
Είναι η δραχμή εφιάλτης;

Γιάννης Στουρνάρας, καθηγητής Πανεπιστηµίου Αθηνών και γενικός διευθυντής ΙΟΒΕ*

«Επιστροφή στη δραχμή σημαίνει ανυπολόγιστη καταστροφή»
Ποια θα ήταν η επόµενη µέρα για την Ελλάδα εάν επέστρεφε στη δραχµή;
Θα είχαμε άτακτη, γενικευμένη χρεοκοπία και συναλλαγματική κρίση. Η Ελλάδα εισάγει ετησίως προϊόντα και υπηρεσίες αξίας 20 δισ. ευρώ περισσοτέρων από όσα εξάγει. Δεν θα μπορούσε να εισάγει είδη πρώτης ανάγκης, όπως καύσιμα, φάρμακα και, φυσικά, μηχανολογικό και λοιπό εξοπλισμό. Το τραπεζικό σύστημα θα χρεοκοπούσε αμέσως, η οικονομική ζωή θα παρέλυε για μεγάλο χρονικό διάστημα, δημιουργώντας μεγάλη κοινωνική κρίση και ένταση με απρόβλεπτες διαστάσεις. Μαύρη αγορά και οργανωμένες μαφίες θα ήταν στην ημερήσια διάταξη. Πολύ πριν εμφανιστούν τα όποια οφέλη από την υποτίμηση του νομίσματος (τα οποία τα αμφισβητώ εντόνως με βάση τη δομή της εγχώριας παραγωγής), η οικονομία θα είχε υποστεί ανυπολόγιστη καταστροφή, τουλάχιστον της τάξης του 50% του ΑΕΠ ενώ θα έπρεπε πιθανότατα να αποχωρήσει και από την Ευρωπαϊκή Ενωση, χάνοντας τον ευρωπαϊκό προσανατολισμό της και τα κοινοτικά κονδύλια.
Τι θα σήµαινε για τον καθένα από εµάς;
Πολύ μεγάλη μείωση μισθών και συντάξεων, πτωχεύσεις, απαξίωση περιουσιακών στοιχείων, στέρηση ειδών πρώτης ανάγκης. Η μείωση των πραγματικών μισθών δεν θα έκανε την οικονομία πιο ανταγωνιστική, αφού θα επέφερε τεράστιο πλήγμα στον παραγωγικό και κοινωνικό ιστό, καθώς και στο τραπεζικό σύστημα. Η επιστροφή στη δραχμή δεν ισοδυναμεί απλώς με υποτίμηση, όπως λανθασμένα υποστηρίζουν ορισμένοι. Είναι αλλαγή νομίσματος που διαταράσσει δραστικά την ισορροπία μεταξύ του ενεργητικού και του παθητικού του κράτους, ιδιωτών, επιχειρήσεων και κυρίως τραπεζών, δημιουργώντας ανάγκες για κεφάλαια που δεν υπάρχουν, άρα διαδοχικές χρεοκοπίες.
Ποιοι θα ήταν οι χαµένοι και ποιοι οι κερδισµένοι από µια ενδεχόµενη επιστροφή στη δραχµή;
Χαμένοι θα είναι όσοι εργάζονται και ζουν στην Ελλάδα και όσοι έχουν περιουσιακά στοιχεία στη χώρα. Κερδισμένοι θα είναι όσοι έχουν περιουσίες στο εξωτερικό και δεν ζουν στην Ελλάδα. Οι Έλληνες που ζουν στην Ελλάδα και έσπευσαν να βγάλουν χρήματα στο εξωτερικό θεωρητικά, μόνο, θα έχουν κάποιο όφελος. Πρώτον, διότι τα πραγματικά εισοδήματά τους θα μειωθούν και η ζωή τους στην Ελλάδα θα γίνει το ίδιο αφόρητη με τη ζωή όλων των υπολοίπων. Δεύτερον, διότι ουδείς γνωρίζει πώς οι ξένες τράπεζες θα συμπεριφερθούν στις καταθέσεις τους εκεί, αφού μια γενικευμένη χρεοκοπία της Ελλάδας δημιουργεί αλυσίδα απαιτήσεων, κατασχέσεων κ.λπ., για την οποία κανείς δεν γνωρίζει τι νομικές συνέπειες θα έχει.
Πόσα χρόνια θα διαρκούσαν οι συνέπειες από την επιστροφή στη δραχµή;
Οι άμεσες συνέπειες θα διαρκέσουν τουλάχιστον μία δεκαετία και οι έμμεσες πολύ περισσότερο. Οι έμμεσες όμως είναι σημαντικότερες, διότι η όποια πίεση δέχεται σήμερα το πολιτικό σύστημα για εκσυγχρονισμό της οικονομίας, μεταρρυθμίσεις, θεσμική εξυγίανση κ.λπ. θα ατονήσει, με αποτέλεσμα να γυρίσουμε σε φαύλες πρακτικές, όπως ρουσφέτια, διορισμούς, μεγάλο πληθωρισμό, συνεχείς υποτιμήσεις του νομίσματος κ.ο.κ.
Υπάρχουν οικονοµολόγοι, όπως ο Νουριέλ Ρουµπινί, που ισχυρίζονται πως, εάν δεν επιστρέψουµε στη δραχµή, η Ελλάδα δεν θα µπορέσει ποτέ να βγει από αυτή την κρίση ύφεσης - λιτότητας, µε δεδοµένο και το τεράστιο χρέος της. Συµφωνείτε σε αυτό;
Διαφωνώ πλήρως. Κατ’ αρχάς, μια υποτίμηση της τάξης έστω του 50% θα «περνούσε» ως αύξηση δραχμικού χρέους, δηλαδή θα ισοδυναμούσε με μεγάλη αύξηση του εξωτερικού δημοσίου χρέους και, γενικά, του χρέους όσων χρωστούν σε μη κατοίκους (το ενδεχόμενο να δραχμοποιήσει ό,τι χρωστά σε ξένους είναι πράξη που θα την κατέτασσε στους παρίες του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος και θα τη μετέτρεπε σε μια απολύτως κλειστή οικονομία κάτω από οικονομικό εμπάργκο). Η λεγόμενη «εσωτερική υποτίμηση», που μπορεί να βγάλει την Ελλάδα από τον φαύλο κύκλο ύφεσης - λιτότητας, είναι πολύ πιο αποτελεσματικό και κοινωνικά δίκαιο να γίνει με (α) τη μείωση των περιθωρίων από την απελευθέρωση των αγορών αγαθών, υπηρεσιών, επαγγελμάτων και εργασίας, καθώς και από την άρση του πολύ μεγάλου αριθμού εμποδίων στις επενδύσεις, (β) την αξιοποίηση, με κάθε δυνατό τρόπο, της πολύ μεγάλης ακίνητης περιουσίας του Δημοσίου, η οποία αφενός θα μείωνε το δημόσιο χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ σε επίπεδο παραπλήσιο με αυτό του μέσου όρου της ευρωζώνης, αφετέρου θα προσείλκυε επενδυτικά κεφάλαια, τα οποία, με τη σειρά τους, θα δημιουργούσαν ανάπτυξη σε πολλούς τομείς.
Τι πιθανότητες δίνετε στο σενάριο να επιστρέψει η Ελλάδα στη δραχµή;
Με τα σημερινά δεδομένα (μηχανισμός στήριξης, στήριξη του ευρώ από τις χώρες της ευρωζώνης, δυνατότητες της ελληνικής οικονομίας, μεγάλο κόστος επιστροφής στη δραχμή) δίνω ελάχιστη έως μηδενική πιθανότητα στο σενάριο αυτό. Την ελάχιστη, ελαχιστότατη, θετική πιθανότητα τη δίνω διότι αφενός η Ιστορία έχει γραφτεί και από ατυχήματα, αφετέρου το ελληνικό πολιτικό σύστημα βαρύνεται, τα τελευταία αρκετά χρόνια, από σημαντικά σφάλματα. Ελπίζω, όμως, ότι αυτό το βαρύτατο σφάλμα δεν θα το κάνει.
*η συνέντευξη δόθηκε πριν ο κ. Στουρνάρας αναλάβει υπουργός οικονομικών
Είναι η δραχμή εφιάλτης;

Γιάννης Βαρουφάκης, καθηγητής Οικονοµικής Θεωρίας και Πολιτικής Οικονοµίας στο Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών του Πανεπιστηµίου Αθηνών

«Προοπτική να εκδιωχθούμε ή να αποχωρήσουμε μονομερώς από το ευρώ απλώς δεν υφίσταται»
Ποια θα ήταν η επόµενη µέρα για την Ελλάδα εάν επέστρεφε στη δραχµή;
Πριν αναφερθώ στην «επόμενη μέρα», επιτρέψτε μου μια δήλωση: Θεωρώ αδύνατη, ή τουλάχιστον εξαιρετικά δύσκολη, την επιβίωση της ευρωζώνης εφόσον έστω και μία χώρα αποσχιστεί από αυτήν. Το όλο οικοδόμημα θα καταρρεύσει. Η αποχώρηση της Ελλάδας θα φέρει πανικό στις χρηματαγορές, τάσεις στοιχηματισμού για το ποια χώρα θα μας ακολουθήσει, φυγή κεφαλαίων από τις υπόλοιπες ελλειμματικές χώρες και, εν τέλει, χώρες όπως η Ιταλία και η Ισπανία θα πέσουν στον γκρεμό της πτώχευσης. Κάπου εκεί η Γερμανία θα πρέπει να αποφασίσει αν θέλει να καταβάλει αντίτιμο τρισεκατομμυρίων για να σώσει ό,τι απομένει από την ευρωζώνη ή να φύγει η ίδια. Δεν έχω καμία αμφιβολία ότι θα επιλέξει το δεύτερο. Όπερ εστί μεθερμηνευόμενον, προοπτική να εκδιωχθούμε ή να αποχωρήσουμε μονομερώς από το ευρώ απλώς δεν υφίσταται.
Αυτά είναι τα καλά νέα: Γιατί καλά; Επειδή μια έξοδος μόνο της Ελλάδας θα είχε τα πιο δυστοπικά αποτελέσματα. Την «επόμενη ημέρα» τα εισοδήματα θα πληρώνονταν σε δραχμές, ενώ οι αποταμιεύσεις θα παρέμεναν σε «ξένο» νόμισμα (δεδομένου ότι ένα μεγάλο ποσό αποταμιεύσεων έχουν ήδη βγει από τις ελληνικές τράπεζες και είτε βρίσκονται σε σεντούκια είτε στο εξωτερικό). Αμέσως, τα δραχμικά εισοδήματα θα ανταλλάσσονταν με αποταμιευμένα ευρώ, εν όψει της προβλεπόμενης υποτίμησης των πρώτων, κάτι που θα επιτάχυνε την υποτίμηση της νέας δραχμής. Σύντομα η Ελλάδα θα διχοτομείτο και η απόσταση μεταξύ των δύο αυτών μερών θα αυξανόταν εκθετικά. Όσο για τις τράπεζες, στην αρχή θα βρίσκονταν σε κλοιό απελπισμένων που θα προσπαθούσαν να πάρουν τις δραχμές τους πριν αυτές υποτιμηθούν. Κατόπιν, όταν ο ρυθμός υποτίμησης θα εξισορροπείτο με τον πληθωρισμό, οι τράπεζες απλώς θα παρείχαν πληθωριστικό χρήμα το οποίο θα παρήγε η Τράπεζα της Ελλάδος.
Επιμένω, λοιπόν, στα «καλά νέα» ότι μια μονομερής αποχώρηση της Ελλάδας δεν προβλέπεται. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα καταλήξουμε στη δραχμή. Κάλλιστα μπορεί να καταλήξουμε σε αυτήν, αν οι πλεονασματικές χώρες αποφασίσουν να αποχωρήσουν εκείνες (π.χ. Γερμανία, Ολλανδία, Αυστρία και Φινλανδία). Τότε, ναι μεν θα είχαμε υποτίμηση του νέου μας νομίσματος (από τη στιγμή της δημιουργίας του), αλλά η υποτίμηση αυτή, όσο μεγάλη και να είναι, δεν θα συνοδεύεται από τη διχοτόμηση που ανέφερα πιο πάνω. Απλώς (!) θα συνοδεύεται από μια βαθιά, μια μεγάλη, ευρωπαϊκή ύφεση που θα τριπλασιάσει την ανεργία στη Γερμανία, της οποίας το νόμισμα θα τείνει στα ουράνια, ενώ στην υπόλοιπη ελλειμματική Ευρώπη θα ζούμε μέρες στασιμοπληθωρισμού.
Υπάρχουν οικονοµολόγοι, όπως ο Νουριέλ Ρουµπινί, που ισχυρίζονται πως, εάν δεν επιστρέψουµε στη δραχµή, η Ελλάδα δεν θα µπορέσει ποτέ να βγει από αυτή την κρίση ύφεσης - λιτότητας, µε δεδοµένο και το τεράστιο χρέος της. Συµφωνείτε σε αυτό;
Ο Νούριελ έχει δίκιο ως προς ένα σημείο: Με την κρίση που μαστίζει τη χώρα και τις πολιτικές που επιλέγει η Ευρώπη συστηματικά, η ελληνική κοινωνία θα συνθλίβεται στο διηνεκές στο πλαίσιο του φαύλου κύκλου που ξεκίνησε πριν από δύο χρόνια και που, ελέω του συνδυασμού δανείων - λιτότητας, θα διαιωνίζεται. Έχει ακόμα δίκιο στο ότι, αν δεν ήμασταν στο ευρώ, η υποτίμηση του νομίσματος θα οδηγούσε κάποια στιγμή στην αποδυνάμωση της τάσης του ΑΕΠ να συρρικνώνεται. Οπως π.χ. στην Ισλανδία. Άλλο όμως το να λέμε ότι αν δεν ήμασταν στο ευρώ θα είχαμε αυτήν τη δυνατότητα, και εντελώς διαφορετικό είναι το να πούμε ότι μια έξοδος από το ευρώ θα μας την επιστρέψει. Το ευρώ, να θυμίσω, δεν διασυνδέει διαφορετικά εθνικά νομίσματα μεταξύ τους. Η κατάστασή μας δεν έχει καμία σχέση με εκείνη της Αργεντινής, της οποίας το νόμισμα ήταν απλώς διασυνδεδεμένο με το δολάριο. Εκεί, το μόνο που χρειάστηκε ήταν να κοπεί ο δεσμός, το peg. Στην περίπτωση του ευρώ, ο μόνος τρόπος αποχώρησής μας είναι να ξηλωθεί ένα ολόκληρο, πανευρωπαϊκό, νομισματικό σύστημα. Και βέβαια, μπορεί να ξηλωθεί. Όχι όμως από μια μικρή ελλειμματική χώρα. Και όχι χωρίς κοσμογονικές, αρνητικές επιπτώσεις σε ολόκληρη την ήπειρο.
Τι πιθανότητες δίνετε στο σενάριο να επιστρέψει η Ελλάδα στη δραχµή;
Τις ίδιες που δίνω στην κατάρρευση της ευρωζώνης: πάνω από 50%, δεδομένης της παρατηρούμενης οργανωμένης ανοησίας (γνωστή και ως οικονομική πολιτική των Ευρωπαίων ηγετών μας).
Είναι η δραχμή εφιάλτης;

Ευκλείδης Τσακαλώτος, καθηγητής Οικονοµικών στο Πανεπιστήµιο Αθηνών

«Η αρχιτεκτονική της ευρωζώνης ή θα αλλάξει ή θα καταρρεύσει»
Ποια θα ήταν η επόµενη µέρα για την Ελλάδα εάν επέστρεφε στη δραχµή;
Δύσκολο να προβλέψει κανείς. Θα εξαρτηθεί και από το αν μας διώξουν, αν φύγουμε μόνοι μας ή αν η επιστροφή είναι αποτέλεσμα κατάρρευσης της ευρωζώνης. Το χειρότερο σενάριο είναι μια χρεοκοπία των τραπεζών, μια απότομη μείωση των εισαγωγών, μαζί με μεγάλες κοινωνικές απώλειες σε σχέση με μισθούς, συντάξεις, παροχές και τραπεζικές καταθέσεις. Συγχρόνως, μπορεί να έχουμε μια κυβέρνηση που αναγκάζεται να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της με συνεχείς επεκτάσεις της προσφοράς χρήματος, δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο πληθωρισμού - υποτιμήσεων.
Βραχυπρόθεσμα, η όποια κυβέρνηση θα προσπαθούσε μόνο να μειώσει τις απώλειες. Αν η επιστροφή στη δραχμή έρθει μέσω μιας γενικότερης κατάρρευσης του ευρώ, τα όποια οφέλη ανταγωνιστικότητας θα είναι μικρά. Δεν θα είμαστε η μόνη χώρα που θα υποτιμά το νόμισμα, και η όλη κατάσταση θα θυμίζει τις ανταγωνιστικές υποτιμήσεις της δεκαετίας του ’30.
Τι θα σήµαινε για τον καθένα από εµάς;
Επειδή η έξοδος χρησιμοποιείται ως μεγάλο όπλο εκβιασμού, πρέπει να είμαστε προσεκτικοί. Πρωτίστως γιατί δεν ξέρουμε τι είναι το πραγματικό σενάριο σύγκρισης, μια και κανείς δεν πιστεύει πια ότι με την επικρατούσα πολιτική η Ελλάδα θα έχει ένα βιώσιμο χρέος, της τάξης του 120%, μέχρι το 2020. Όλοι και όλες ξέρουμε ότι έρχονται απανωτά σχέδια περικοπών, μειώσεις μισθών και συντάξεων κ.λπ. Σε σχέση με αυτά, το κόστος μιας εξόδου από το ευρώ μπορεί να είναι μεγαλύτερο, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα. Σε βάθος χρόνου θα εξαρτηθεί από το διεθνές περιβάλλον, τις προτεραιότητες των κυβερνήσεων και το πόσο γρήγορα θα ανταποκριθεί η οικονομία στις νέες συνθήκες.
Ποιοι θα ήταν οι χαµένοι και ποιοι οι κερδισµένοι από µια ενδεχόµενη επιστροφή στη δραχµή;
Η επιστροφή σε εθνικό νόμισμα συνδυάζεται με εντυπωσιακή αναδιανομή εισοδήματος από τον κόσμο της εργασίας και των μεσαίων τάξεων υπέρ των πλουσίων. Οι τελευταίοι έχουν καλύτερη ενημέρωση για το τι πρόκειται να συμβεί και μεγαλύτερη δυνατότητα να βγάλουν τα χρήματά τους έξω πριν από την υποτίμηση. Κι όταν τα επιστρέψουν, θα έχουν κερδίσει σε όρους αγοραστικής δύναμης, ενώ αυτοί που δεν είχαν αυτήν τη δυνατότητα θα αντιμετωπίσουν σημαντικότατη μείωση της δικής τους.
Μακροπρόθεσμα, θα εξαρτιόταν από το ποιες δυνάμεις διαχειριζόταν η κρίση. Οι κρίσεις πάντα δημιουργούν ευκαιρίες. Στη δική μας περίπτωση, και γι’ αυτούς που θέλουν να βαθύνουν το νεοφιλελεύθερο παράδειγμα, και γι’ αυτούς που επιθυμούν μια αλλαγή σελίδας. Αλλά δεν μπορούμε να αποκλείσουμε την πιθανότητα ότι την έξοδο θα διαχειριστούν εθνικιστικές δυνάμεις, με ό,τι σημαίνει αυτό.
Πόσα χρόνια θα διαρκούσαν οι συνέπειες από την επιστροφή στη δραχµή;
Η απάντηση στην κρίση θέλει ανατροπές. Χρειάζεται να αλλάξουν τα παραγωγικά και καταναλωτικά πρότυπα. Να αμφισβητηθεί το πλαίσιο που βάζει τις χώρες και τις οικονομίες να ανταγωνίζονται, με χαμένους, συνήθως, τον κόσμο της εργασίας. Κατά την άποψή μου, ο ρόλος μιας υποτίμησης σε μια τέτοια μετατόπιση παραδείγματος είναι μηδενικός. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η θέση πως μια υποτίμηση μπορεί να αλλάξει το παραγωγικό πρότυπο, δεν διαφέρει και πολύ από τη θέση ότι σε μια ύφεση η μείωση τιμών μπορεί να φέρει την ανάκαμψη. Με λίγα λόγια, το χρέος αποτελεί συνέπεια της κρίσης, όχι βασική αιτία. Και αυτό ισχύει είτε μιλάμε για ιδιωτικό χρέος (ΗΠΑ, Βρετανία, Ισπανία κ.λπ.) είτε δημόσιο (Ελλάδα, Ιρλανδία κ.λπ.). Δεν το βλέπω εύκολο να ξεπεραστεί η κρίση με ένα επεισόδιο εθνικισμού με προστατευτισμό, επιθετικές υποτιμήσεις κ.λπ.
Υπάρχουν οικονοµολόγοι, όπως ο Νουριέλ Ρουµπινί, που ισχυρίζονται πως, εάν δεν επιστρέψουµε στη δραχµή, η Ελλάδα δεν θα µπορέσει ποτέ να βγει αυτή την κρίση ύφεσης -λιτότητας, µε δεδοµένο και το τεράστιο χρέος της. Συµφωνείτε σε αυτό;
Ο Ρουμπινί βλέπει τα πράγματα από τη μεριά της εθνικής οικονομίας. Εγώ τα βλέπω από τη μεριά του κόσμου της εργασίας. Η επίθεση σε αυτόν τον κόσμο γίνεται και σε οικονομίες εντός του ευρώ, αλλά και σε αυτές που έχουν το δικό τους νόμισμα. Η υποτίμηση του νομίσματος, και άρα η μείωση του πραγματικού μισθού, δεν είναι τόσο διαφορετική από την εσωτερική υποτίμηση που αντιμετωπίζει σήμερα η Ελλάδα.
Τι πιθανότητες δίνετε στο σενάριο να επιστρέψει η Ελλάδα στη δραχµή;
Εχω ισχυριστεί ότι δεν είναι εύκολο να μας διώξουν από το ευρώ. Γιατί από τη στιγμή που θα γίνει αυτό, έχουν μετατρέψει μια νομισματική ένωση σε ένα σύστημα σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών. Ως γνωστόν, αυτά τα συστήματα είναι πολύ ευάλωτα σε κερδοσκοπικές επιθέσεις. Και οι αξιωματούχοι της Ε.Ε. ξέρουν πολύ καλά ότι, έπειτα από μια ελληνική έξοδο, οι άλλες χώρες των PI(I)GS θα αντιμετώπιζαν φοβερές κερδοσκοπικές επιθέσεις και μεγάλη αύξηση στο κόστος δανεισμού.
Αλλά η διάλυση του ευρώ αποτελεί μια πιθανή εξέλιξη. Και κυρίως ως αποτέλεσμα των προγραμμάτων λιτότητας που προωθούνται στην ευρωζώνη. Η συστηματοποίηση του παλαιού συμφώνου σταθερότητας δεν αποτελεί απάντηση σε καμία ερώτηση που έχει τεθεί. Με λίγα λόγια, η αρχιτεκτονική της ευρωζώνης ή θα αλλάξει ή θα καταρρεύσει.
Είναι η δραχμή εφιάλτης;

Σταύρος Θωµαδάκης, καθηγητής Πανεπιστηµίου Αθηνών, πρώην πρόεδρος Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς

«Επιστροφή στη δραχμή δεν υπάρχει»
Όσοι ονειρεύονται επιστροφή στο παρελθόν θα εκπλαγούν δυσάρεστα: επιστροφή στη δραχμή δεν υπάρχει. Αν εγκαταλείψουμε το ευρώ δεν θα βρεθούμε στην κατάσταση που ήμασταν το 1981, το 1990 ή το 1999. Τότε οι προσδοκίες ήσαν προσανατολισμένες στην ολοκλήρωση με την Ευρώπη, και αυτό αποτυπωνόταν σε πολιτικές και σε συμπεριφορές. Τώρα οι προσδοκίες θα είναι αντίθετες -θα μεταστραφούν από την ολοκλήρωση στην αποχώρηση και την εσωστρέφεια- και θα μεταβούμε σε εντελώς νέα θεσμική, οικονομική και γεωπολιτική κατάσταση. Περιορίζομαι στα οικονομικά. Το νέο νόμισμα, έστω και αν ονομαστεί δραχμή, θα είναι διαφορετικό από το παλιό: οι όροι έκδοσης, κυκλοφορίας και διατήρησης της αξίας του θα διαφέρουν ριζικά. Θα μπορούσε κάλλιστα να ονομαστεί με ιστορικό όνομα (οβολός, υπέρπυρον, φοίνιξ) ή νεοπαγές (ευρωδραχμή, λίρα, ελπίς, κουκουβάγια). Ας δεχτούμε το «νέα δραχμή» συμβατικά.
Όσοι προτείνουν νέα δραχμή έχουν ένα βασικό σκεπτικό: τη δυνατότητα υποτίμησης έξω από τα δεσμά του ευρωνομίσματος. Οι στατικές συγκρίσεις, η αντιπαράθεση μιας σταθερής κατάστασης με μιαν άλλη είναι προσφιλείς στους οικονομολόγους, αλλά αμφίβολες όταν αγνοούν τις συνθήκες μετάβασης και τις εκρηκτικές πιέσεις που μπορεί να αποτρέψουν την επάνοδο σε σταθερότητα. Η εισαγωγή νέας δραχμής μπορεί να γίνει αναγκαστικά, λόγω χρηματοδοτικού αδιεξόδου. Ήδη τα δύο τελευταία χρόνια η χώρα περνά κρίση ρευστότητας, που είναι πρωταρχικός λόγος για τη μεγάλη ύφεση και την αποτυχία των προβλέψεων του Μνημονίου.
Η αδυναμία του Δημοσίου να δανείζεται στις αγορές μετατράπηκε σε γενική κρίση εμπιστοσύνης στις ελληνικές τράπεζες. Οι δύο μηχανισμοί ρευστότητας της οικονομίας -το δημοσιονομικό έλλειμμα και η τραπεζική πιστοδότηση- στέρεψαν μαζί ή αλληλοδιαδόχως. Ταυτοχρόνως, η επίμονη αβεβαιότητα γύρω από το επαναλαμβανόμενο σενάριο της χρεοκοπίας έτρεψε σε φυγή στο εξωτερικό αλλά και σε ακινητοποίηση (αποθησαύριση, φύλαξη) στο εσωτερικό πελώρια ποσά αποταμίευσης σε νομισματική μορφή, δηλαδή ευρώ. Οι μόνοι μηχανισμοί παροχής ρευστότητας είναι οι εναπομένουσες τραπεζικές αποταμιεύσεις στο εσωτερικό και τα δάνεια των Ευρωπαίων και του ΔΝΤ, μεγάλο μέρος των οποίων όμως κατευθύνεται πάλι στο εξωτερικό. Υπάρχει, επομένως, το ενδεχόμενο η έκδοση νέου νομίσματος να οδηγήσει σε υπερπροσφορά ρευστότητας και ισχυρό πληθωρισμό. Φανταστείτε το Δημόσιο να πληρώνει μισθούς και συντάξεις κόβοντας νόμισμα, φανταστείτε τις πελώριες πιέσεις για αποκατάσταση αδικιών που θα παρωθούν σε νέα προσφορά χρήματος, φανταστείτε την πίεση των οφειλετών να επαναλογισθούν οι υποχρεώσεις σε δραχμές, ώστε να ωφεληθούν από τον εσωτερικό πληθωρισμό. Φανταστείτε την πλήρη απογύμνωση των τραπεζών από εναπομένουσες αποταμιεύσεις με την προσδοκία (ή το φόβο) της μετάβασης σε ασταθέστερο νόμισμα.
Η δυναμική της νέας δραχμής θα είναι δυναμική πληθωρισμού, όχι δυναμική εξισορρόπησης. Οσοι κατέχουν αποταμιεύσεις σε ευρώ, στο εξωτερικό ή στη θυρίδα, δεν θα τις επανεισαγάγουν αυτομάτως στην κυκλοφορία μετατρέποντάς τες οικειοθελώς σε νέες δραχμές. Θα περιμένουν γύρους πληθωρισμού και υποτίμησης. Ο μόνος τρόπος αποφυγής ενός ασυγκράτητου πληθωρισμού θα είναι και πάλι η σύναψη μεγάλων εξωτερικών «δανείων σταθεροποίησης». Πώς, από ποιον και με ποιους όρους, άραγε; Βέβαια, κάθε ζήτηση για νέο δάνειο θα θέτει επί τάπητος και το διακανονισμό παλαιών...
Η μετάβαση σε νέο νόμισμα θα σημάνει πελώρια αναδιανομή πλούτου υπέρ όσων κατέχουν διεθνείς αξίες. Θα μπορούσε, παρά ταύτα, να γίνει αφετηρία για νέο ξεκίνημα, αν η χώρα και το κράτος της αντισταθούν στους πληθωριστικούς μηχανισμούς που θα μπουν αμέσως σε λειτουργία. Αυτό θα απαιτούσε τρεις προϋποθέσεις. Πρώτη τη μεταρρύθμιση του κράτους (αναδιοργάνωση των μηχανισμών φοροείσπραξης, δαπάνης, αναδιανομής). Δεύτερη, τη μετάπτωση σε πρότυπα ζωής και παραγωγής που θα επαναζωογονήσουν την ιδιωτική αποταμίευση. Τρίτη, την εξασφάλιση μεγάλου εξωτερικού δανείου.
Με λίγα λόγια, η μετάβαση σε νέα δραχμή θα μας ξαναφέρει στα σημερινά διλήμματα, αλλά με πιο δραματικό και επικίνδυνο τρόπο και με πολύ χειρότερη διανομή πλούτου, άρα και μεγαλύτερη πολιτική και κοινωνική ένταση από τη σημερινή.
Είναι η δραχμή εφιάλτης;

Οι δοσίλογοι της Χρυσής Αυγής


Χρήστος Παππάς, ο άτυπος υπαρχηγός της Χρυσής Αυγής, συνοδοιπόρος εδώ και δεκαετίες με τον Μιχαλολιάκο, γιος του στρατιωτικού Ηλία Παππά, στενού συνεργάτη του Παπαδόπουλου και μέλους της "επαναστατικής επιτροπής" της δικτατορίας, βουλευτής Επικρατείας με το ναζιστικό κόμμα της Χρυσής Αυγής.
 
 
 
Γράφει το 1983 για την επέτειο της πτώσης του ναζισμού:
 
«Ο Φίρερ του Γερμανικού Ράιχ, αυτός ο οραματιστής της Νέας Ευρώπης, και η Εύα Μπράουν θα αυτοκτονήσουν στις 15.30 της 30ής Απριλίου 1945. Την ίδια ημέρα, 30 Απριλίου μετά από 38 χρόνια εμείς οι Ελληνες Εθνικοσοσιαλισταί θα σταθούμε προσοχή χαιρετώντας με τον αιώνιο χαιρετισμό και θα κρατήσουμε ενός λεπτού σιγή. Στις καρδιές μας φουντώνει η πίστη στα λόγια του Φίρερ "σε μια-δυο γενεές θα μου αποδοθεί δικαιοσύνη". Στις καρδιές μας φουντώνει η πίστη στη Νίκη. Η Νίκη θα είναι δική μας. Νίκη που θα σημάνει την εθνικοσοσιαλιστική κοσμογονία και την συντριβή του δηλητηριαστή όλων των λαών: τoυ διεθνή Ιουδαϊσμού. 30 Απριλίου 1945-30 Απριλίου 1983. Ο αγών συνεχίζεται. Το μέλλον μάς ανήκει" (Χρήστος Η.Παππάς, Αναφορά σε μια μεγάλη επέτειο, Χρυσή Αυγή, τχ.10, Μάιος-Ιούνιος 1983, σ.22. Παρατίθεται στο Δημήτρης Ψαρράς, Η Μαύρη Βίβλος της Χρυσής Αυγής, Αθήνα 2012, εκδ. Πόλις, σσ.37-8).

 

28η Οκτωβρίου 1940

 


28η Οκτωβρίου 1940. Μια μεγάλη ημέρα για την Ελλάδα και την ιστορία της, που γράφτηκε στα χιονισμένα βουνά της Πίνδου. Αποφεύγοντας τις υπερβολές, τις υπερμεγεθύνσεις, τους εξωραϊσμούς και τις υπεραπλουστεύσεις που ακούγονται πάντα αυτές τις ημέρες, θα προσπαθήσουμε να φωτίσουμε μερικές πτυχές αυτής της σύγκρουσης:

1) Οι συσχετισμοί δυνάμεων.

Ο ιταλικός στρατός διέθετε στις 28 Οκτωβρίου 140.000 στρατιώτες σε όλη την Αλβανία, αριθμός που περιελάμβανε τους συνοριοφύλακες, τις δυνάμεις δημόσιας τάξης και τα εξαιρετικά αναξιόπιστα σώματα των Αλβανών εθελοντών.
Από αυτούς οι 100.000 μπορούσαν να θεωρηθούν στρατεύματα πρώτης γραμμής και από αυτά το μεγαλύτερο μέρος (εκτός από δύο μεραρχίες που κάλυπταν τα σύνορα προς την Γιουγκοσλαβία) ήταν παρατεταγμένοι στα ελληνικά σύνορα.
Οι Έλληνες αν και είχαν μόνο 35.000 άνδρες στα σύνορα, με τρόπο ώστε να μην θεωρηθεί πρόκληση η υπερβολική συγκέντρωση δυνάμεων εκεί, είχαν ήδη επιστρατεύσει περισσότερους από 80.000 στρατιώτες και πολύ γρήγορα (σε 15-20 ημέρες) μπορούσαν να παρατάξουν έναν στρατό 300 με 400.000 ανδρών.
Τα ιταλικά στρατεύματα ήταν, στο ξεκίνημα των επιχειρήσεων, ισχυρότερα στους τομείς της Ηπείρου και της Πίνδου (σύμφωνα με το Γ.Ε.Σ. υπήρχαν εκεί 22 τάγματα, 61 πυροβολαρχίες κα 2,5 συντάγματα ιππικού των ιταλών έναντι 15 ταγμάτων και 16,5 πυροβολαρχιών των Ελλήνων), υποδεέστερα δε στον τομέα της Κορυτσάς, στο μέτωπο της δυτικής Μακεδονίας (όπου είχαν μόνο 17 τάγματα έναντι 22 ελληνικών σύμφωνα με στοιχεία της ελληνικής Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού του Γ.Ε.Σ.).
Η αδυναμία των εισβολέων στον τελευταίο τομέα όπου οι Έλληνες ενισχύθηκαν ακόμα περισσότερο στις πρώτες ημέρες των επιχειρήσεων, έκρινε και την έκβαση του πολέμου καθώς η εκεί ελληνική αντεπίθεση απείλησε με κύκλωση όχι μόνο τη μεραρχία «Τζούλια» αλλά και ολόκληρο τον ιταλικό στρατό που είχε εμπλακεί στον τομέα της Ηπείρου (όπου και είχε σημαντικά προελάσει).
Από τα μέσα Νοεμβρίου η ελληνική αριθμητική υπεροχή έγινε προφανής σε όλους τους τομείς του μετώπου καθώς ολοκληρώθηκε η επιστράτευση και πιστοποιήθηκε η μη επέμβαση της Βουλγαρίας.
Οι Ιταλοί, που είχαν να ξεπεράσουν το εμπόδιο της μικρής ικανότητας φορτοεκφόρτωσης των λιμανιών της Αλβανίας (3.500 τόνοι την ημέρα έναντι αναγκών που υπερέβαιναν τους 10.000 τόνους), ισοφάρισαν αριθμητικά τους Έλληνες τον Ιανουάριο του 1941 και απέκτησαν σαφή υπεροχή τον Μάρτιο.
Στη διάρκεια της μεγάλης «Εαρινής επίθεσης» των Ιταλών, ο ιταλικός στρατός στην Αλβανία είχε πλέον υπερβεί τους 550.000 άνδρες έναντι 300.000 Ελλήνων στρατιωτών [1].



2) Το αξιόμαχο του ιταλικού στρατού.

Υπήρχε διάχυτη η αίσθηση ότι η Ιταλία ως αντίπαλος ήταν στα μέτρα των ελληνικών όπλων [2] και ότι η αναμέτρηση μαζί της θα μπορούσε να είναι νικηφόρα.
Η Γερμανία τρόμαζε, η υπερφίαλη Ιταλία μάλλον το γέλιο προκαλούσε. Δεν ήταν μόνο ο τρόπος της ύαινας με τον οποίο το φασιστικό καθεστώς έτρεξε να προλάβει τον πόλεμο στη Γαλλία, όταν πλέον βεβαιώθηκε ότι αυτός είχε τελεσίδικα κριθεί.
Οι νίκες των ιταλικών όπλων στα χρόνια του ’30 ελάχιστους έπειθαν.
Στην Αβυσσηνία χρειάστηκε να χρησιμοποιήσουν δηλητηριώδη αέρια, χλώριο, για να νικήσουν έναν στρατό ιθαγενών.
Στον ισπανικό εμφύλιο, οι ιταλοί εθελοντές του φασισμού πέτυχαν, παρά τον μεγάλο αριθμό τους, πολύ λιγότερα από ό,τι λόγου χάρη οι Μαροκινοί μισθοφόροι του Φράνκο.
Ο Χίτλερ αντιμετώπιζε τους Ιταλούς με συγκατάβαση, δύσκολα κρύβονταν αυτό στους λόγους και στις εικόνες, οι δε θεωρητικοί του ναζισμού, ελάχιστα αναβάθμιζαν την εικόνα των ιταλών και της Ιταλίας.
Τους ταξινομούσαν στην ράθυμη, παρηκμασμένη Μεσόγειο, και μετά βίας τους έδιναν θέση ανθρώπων στην ρατσιστική ταξινόμηση του κόσμου [3].
Όσο για το ιταλικό σχέδιο επίθεσης μάλλον αντικατόπτριζε την αλλοπρόσαλλη πολιτική της ιταλικής ηγεσίας όπου επέβαλε ένα σχέδιο ριψοκίνδυνο, περίπου τυχοδιωκτικό, που σήμερα δημιουργεί εύλογα ερωτήματα ως προς την ικανότητα ανάλυσης και εκτίμησης της πραγματικότητας από την τότε ιταλική πολιτική και στρατιωτική ηγεσία [4].
Στα «Πρακτικά της συνεδρίασης του Ανώτατου Πολεμικού Συμβουλίου της Ιταλίας» στο Παλάτσο Βενέτσια στην Ρώμη, που έγινε στις 15 Οκτωβρίου 1940 διαβάζουμε:

"Τζακομόνι [5]:Ποια είναι όμως η κατάστασις εις την Ελλάδα;
Μουσολίνι: Αυτό ακριβώς μας ενδιαφέρει. […]
Τζακομόνι: Πληροφορίαι κατασκόπων μας ληφθείσαι προ διμήνου φέρουν τους Έλληνας ως μη δυναμένους να προβάλλουν αξιόλογον αντίστασιν. […] Φαίνεται πως οι Έλληνες έχουν χάσει το ηθικό των.
Πράσκα [6]: Η εκστρατεία αυτή εμφανίζεται προ ημών υπό τους καλύτερους οιωνούς.

Η γεωγραφική θέσις και μορφή της Ηπείρου δεν ευνοεί την δυνατότητα επεμβάσεως εις τον αγώνα μεγάλων ελληνικών δυνάμεων. Διότι από την μίαν πλευράν υπάρχει θάλασσα και από την άλλην απροσπέλαστοι οροσειραί.
Η διασπορά αυτή των ελληνικών δυνάμεων –που υπολογίζεται ότι δεν υπερβαίνουν τους 30.000 άνδρας- θα μας επιτρέψη να καταλάβωμεν συντόμως την Ήπειρον εις χρονικόν διάστημα 10-15 ημερών.
Μουσολίνι: Γνωρίζετε ποίον είναι το ηθικόν των Ελλήνων στρατιωτών;
Πράσκα: Δεν θα πολεμήσουν με ευχαρίστησιν"
[7].




3) Η σημασία της ελληνικής νίκης στην έκβαση του πολέμου.

Η ελληνική νίκη αναμφίβολα ανύψωσε το ηθικό της δημοκρατικής Ευρώπης και αποτέλεσε μια ένεση ηθικού και χαράς. Άλλαξε την ψυχολογία της κοινής γνώμης στην Ευρώπη, όμως οι γνώστες της ιταλικής πολεμικής επιχειρησιακής δυνατότητας ήξεραν ότι η ήττα της Ιταλίας ήταν φυσιολογική, μόνο που ο απαράμιλλος ηρωισμός και πατριωτισμός των Ελλήνων την έκαναν να φαίνεται ως το χρονικό ενός προαναγγελθέντος θανάτου. Σχετικά τώρα με τις πραγματικές επιπτώσεις της ελληνικής νίκης, οι απόψεις, φυσιολογικά και αναπόφευκτα, διίστανται.
Ο Χίτλερ, σε συνομιλία του με την Leni Riefenstahl είπε με πικρία: "εάν οι ιταλοί δεν είχαν επιτεθεί στην Ελλάδα και δεν χρειάζονταν τη βοήθειά μας, ο πόλεμος θα είχε πάρει διαφορετική τροπή. Θα είχαμε αποφύγει το ρωσικό χειμώνα κατά αρκετές εβδομάδες και θα είχαμε καταλάβει το Λένινκγραντ και τη Μόσχα.
Δεν θα υπήρχε Μάχη του Στάλινγκραντ "[8].
Άλλοι ιστορικοί, όπως ο Antony Beevor, υποστηρίζουν ότι δεν καθυστέρησε η ελληνική αντίσταση την επίθεση του Άξονα στη Σοβιετική Ένωση, αλλά η αργή κατασκευή αεροδρομίων στην Ανατολική Ευρώπη [9].
O Γ.Μαργαρίτης, Καθηγητής Σύγχρονης Ιστορίας στο ΑΠΘ, γράφει:
"Έχει συχνά τονιστεί η σημασία της ελληνικής επιτυχίας στο αλβανικό μέτωπο για την έκβαση του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Θα ήμασταν πιο κοντά στην πραγματικότητα αν περιορίζαμε το κεφάλαιο αυτό στις πραγματικές του διαστάσεις.
Επρόκειτο για δευτερεύουσα σε τελευταία ανάλυση σύγκρουση –ως προς τις γενικότερες εξελίξεις του πολέμου- σε μια περιοχή με ιδιαίτερα περιορισμένη εκείνον τον καιρό στρατηγική σημασία" [10].



Αν θέλουμε να καταδειχθεί σε γενική κλίμακα το μέγεθος του ελληνοϊταλικού πολέμου εν συγκρίσει με το γενικό θέατρο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο αριθμός των 13.325 ελλήνων νεκρών που κατεγράφησαν επίσημα από το Γ.Ε.Σ. [11] και αφορά όλα τα μέτωπα των πολέμων στα έτη 1940-1941 (εκτός της μάχης της Κρήτης) ωχριά μπροστά στις εκατόμβες των εκατομμυρίων νεκρών κατά την τιτάνια σύγκρουση της ναζιστικής Γερμανίας με την Σοβιετική Ένωση.
Πληροφοριακά αναφέρω ότι κατά τον ελληνογερμανικό πόλεμο, τις μεγαλύτερες απώλειες τις είχαν οι Βρετανοί (11.840) ενώ οι Γερμανοί είχαν 1.100 [12].
Όσον δε αφορά την μετέπειτα Εθνική Αντίσταση και το πόσο αυτή επηρέασε την τελική έκβαση του πολέμου, ο κ.Μαργαρίτης, ένας αριστερός ιστορικός, είναι ειλικρινής και ξεκάθαρος:
«Στην τελική έκβαση του πολέμου, το ειδικό βάρος της ελληνικής Αντίστασης, του ΕΛΑΣ, ελάχιστα καθοριστικό ήταν.
Σε έναν πόλεμο όπου, στην ευρωπαϊκή εκδοχή του, πήραν μέρος 80.000.000 πολεμιστές- στα πέντε χρόνια διάρκειάς του- οι 150.000 που υπηρέτησαν συνολικά –όχι όλοι την ίδια περίοδο- στις γραμμές του ΕΛΑΣ, ελάχιστη σημασία είχαν» [13].



4) Ελληνική ιστοριογραφία και (αυτο)λογοκρισία.
Τέλος, όσον αφορά την κατάρρευση του ελληνικού στρατού έπειτα από την ήττα του από τον γερμανικό στρατό, το κύμα λιποταξίας και αναρχίας που ακολούθησε, το φετιχιστικό δόγμα του ελληνικού στρατιωτικού επιτελείου να μην δοθεί ούτε μια σπιθαμή γης στους Ιταλούς την ώρα που έπρεπε να φύγουν οι ελληνικές δυνάμεις από την Πίνδο και να μεταβούν στο ελληνογερμανικό Μέτωπο (αντ’αυτού μόνο 6 από τις 21 ελληνικές μεραρχίες αντιμετώπισαν τους γερμανούς, με τις υπόλοιπες να χαραμίζονται στην Πίνδο για να κρατήσουν τα όσα κέρδισαν από τους Ιταλούς), την ρεαλιστική και επιβεβλημένη πράξη συνθηκολόγησης της στρατιωτικής ηγεσίας με τους Γερμανούς [14], για την επίσημη ελληνική ιστοριογραφία ίσχυσε η αυτολογοκρισία (unremembering) για την οποία γράφει ο Α.Λιάκος, Καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών:
«[…] από τη λογοκρισία της μνήμης υπάρχουν σιωπές εξαιτίας λογοκρισίας και αυτολογοκρισίας της μνήμης, σιωπές εξαιτίας της επιλεκτικότητάς της, σιωπές για εμπειρίες που είναι τόσο τραυματικές ώστε δεν μπορούν να αφηγηματοποιηθούν και να ειπωθούν, δομικές σιωπές εξαιτίας του τρόπου που συγκροτούνται το αρχείο και η εξιστόρηση, σιωπές ντροπής, σιωπές ενοχής, μελαγχολικές σιωπές, σιωπές για πράγματα που θυμόμαστε ή για πράγματα που ξεχάσαμε»[15].

Αντί επιλόγου, ένα μικρό απόσπασμα από την "πορεία προς το Μέτωπο", από το "Άξιον εστί" του Οδ.Ελύτη:

"[...] Νύχτα πάνω στη νύχτα βαδίζαμε ασταμάτητα, ένας πίσω απ’ τον άλλο, ίδια τυφλοί.
Με κόπο ξεκολλώντας το ποδάρι από τη λάσπη, όπου, φορές, εκαταβούλιαζε ίσαμε το γόνατο. Επειδή το πιο συχνά ψιχάλιζε στους δρόμους έξω, καθώς μες στην ψυχή μας.
Και τις λίγες φορές όπου κάναμε στάση να ξεκουραστούμε, μήτε που αλλάζαμε κουβέντα, μονάχα σοβαροί και αμίλητοι, φέγγοντας μ’ ένα μικρό δαδί, μία μία εμοιραζόμασταν τη σταφίδα".

doctor

_____________________________________________

[1] «Η Ιστορία των Ελλήνων», εκδ.ΔΟΜΗ, 13ος τόμος, σσ.53-4. Τα στοιχεία παρατίθενται από τον κ.Γιώργο Μαργαρίτη, Καθηγητή Σύγχρονης Ιστορίας στο ΑΠΘ και έχουν ως κύρια πηγή την «Επίτομη Ιστορία του ελληνοϊταλικού και ελληνογερμανικού πολέμου,1940-1941» του Γενικού Επιτελίου Στρατού/Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού (Γ.Ε.Σ./Δ.Ι.Σ.).
[2] Η Ελλάδα ήταν καλά πληροφορημένη από την βρετανική κατασκοπεία για το αξιόμαχο του ιταλικού στρατού, για την επιχειρησιακή του ικανότητα αλλά και για τις κινήσεις του. Ο ιταλός ιστορικός Renzo de Felice αναφέρει: «Η στρατιωτική υπεροχή (αριθμητική και τεχνική) ήταν πάντοτε, τους πρώτους μήνες του πολέμου με την πλευρά των Ελλήνων. Οι Έλληνες ήταν πολύ καλά πληροφορημένοι (από την βρετανική κατασκοπεία) για τις ιταλικές προθέσεις […] (De Felice, Renzo “Musolini l’Alleato: Italia in Guerra 1940-1943,σ.87-8).
[3] Δομή, ο.π. σ.44.
[4] Δομή, ο.π. σ.31.
[5] Ιταλός «Αντιβασιλέας της Αλβανίας» και ανώτατος Διοικητής των ιταλικών δυνάμεων στην Αλβανία.
[6] Στρατηγός, επικεφαλής των ιταλικών δυνάμεων στο ελληνικό μέτωπο.
[7] «Πρακτικά της συνεδρίασης του Ανώτατου Πολεμικού Συμβουλίου της Ιταλίας» στο Παλάτσο Βενέτσια στην Ρώμη, που έγινε στις 15 Οκτωβρίου 1940, όπως παρατίθενται από τον Δ.Κόκκινο, «Οι δύο πόλεμοι», 1940-41, τόμος Β’, σσ.154-6.
[8] Leni Riefenstahl, “A Memoir” (Picador New York, USA, 1987), σ.295. Πηγή:Wikipedia.
[9] Beevor Antony, “Crete:The Battle and the Resistance” (New York,2002), σ.230. Πηγή: Wikipedia.
[10] Δομή, ο.π. σ.35.
[11] Γενικό Επιτελείο Στρατού/Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού, «Η Υγειονομική Υπηρεσία του Στρατού κατά τον πόλεμο 1940-1941», Αθήνα, 1983. Φονευθέντες αξιωματικοί και οπλίτες: 13.325. Εξαφανισθέντες: 1.248. Τραυματίες: 62.663. Αιχμάλωτοι πολέμου:2.364. Στην μάχη της Κρήτης οι απώλειες των υπερασπιστών ανήλθαν σε 4-5.000 νεκρούς από τους οποίους οι 2.000 ήταν ναύτες του Βρετανικού ναυτικού, 1.800 στρατιώτες των αυτοκρατορικών στρατευμάτων και πολλοί έλληνες, στρατιώτες και πολίτες. Η πλευρά των επιτιθέμενων έχασε 5-6.000 στρατιώτες εκ των οποίων 4.750 αλεξιπτωτιστές, σώμα επίλεκτο που έως τότε είχε πετύχει σημαντικά κατορθώματα με μικρό κόστος.
[12] Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού των Η.Π.Α., «Η εκστρατεία των Γερμανών στα Βαλκάνια. Άνοιξη 1941» (συντάχθηκε με βάση γερμανικές πηγές), Αθήνα, Εκάτη, 1996, σ.165.
[13] Γ.Μαργαρίτη, «Η Εθνική Αντίσταση», Δομή, ο.π. σ.376.
[14] Η επίσημη ελληνική ιστοριογραφία έχει δαιμονοποιήσει την συνθηκολόγηση της στρατιωτικής ηγεσίας με τους Γερμανούς. Σχετικά με αυτό διαβάζουμε στο «Ελλάς η σύγχρονη συνέχεια» των Θ.Βερέμη-Γ.Κολιόπουλου:
«η ελληνική άμυνα στα οχυρά της ανατολικής Μακεδονίας κάμφθηκε ύστερα από γενναία αντίσταση. Σύντομα επίσης κάμφθηκε η αντίσταση των βρετανικών και ελληνικών δυνάμεων στην κεντρική Μακεδονία, με συνέπεια να ανοίξουν τα περάσματα και οι δρόμοι που οδηγούν προς την Αθήνα και την Ήπειρο, όπου έμελλε να παιχτεί η τελευταία πράξη ενός πολιτικού δράματος.
Αντιμέτωποι με το ενδεχόμενο να συλληφθεί αιχμάλωτος ο στρατός του αλβανικού μετώπου μετά τη διάσπαση της άμυνας στη Μακεδονία, οι στρατιωτικοί ηγέτες του έκαναν έκκληση στην κυβέρνηση να αναλάβει την ευθύνη της συνθηκολόγησης με τους Γερμανούς και να σώσει την τιμή του στρατού.
Η έκκληση αυτή ήταν ουσιαστικά απειλή ότι την ευθύνη της συνθηκολόγησης θα αναλάμβανε η στρατιωτική ηγεσία του μετώπου, εάν δεν την αναλάμβανε η κυβέρνηση.
Δεδομένου δε ότι η ελληνική κυβέρνηση ήταν αποφασισμένη να μην αναλάβει αυτή την ευθύνη για να μην ατιμάσει την Ελλάδα, αφού στη χώρα μάχονταν βρετανικά στρατεύματα, η έκκληση αποτελούσε ταυτόχρονα προειδοποίηση της στρατιωτικής ηγεσίας για την ενέργεια στην οποία σκόπευε να προβεί, απαλλάσσοντας την κυβέρνηση από την ευθύνη της ενέργειας.
Η έκκληση της στρατιωτικής ηγεσίας του Αλβανικού Μετώπου ωστόσο έκρυβε μια οδυνηρή πραγματικότητα, την προοδευτική διάλυση των μονάδων του μετώπου εξαιτίας της ακατάσχετης διαρροής ανδρών και της αδυναμίας των διοικητών τους να τη συγκρατήσουν.
Ο κίνδυνος να εξανεμιστούν οι μονάδες του μετώπου εξαιτίας της παράτασης της αβεβαιότητας, καθώς και ο κίνδυνος να βρεθούν οι ελληνικές δυνάμεις σε μειονεκτική θέση έναντι των Ιταλών πριν να φτάσουν στην Ήπειρο τα γερμανικά στρατεύματα εξηγούν αυτή την έκκληση της ελληνικής στρατιωτικής ηγεσίας του μετώπου προς την κυβέρνηση της χώρας να αναλάβει επειγόντως την ευθύνη της συνθηκολόγησης με τους Γερμανούς.
Η απάντηση της κυβέρνησης στην έκκληση των στρατιωτικών, ότι δηλαδή ήταν αδύνατον να αναλάβει η ίδια την ευθύνη, εμμέσως αποδέσμευε τη στρατιωτική ηγεσία του μετώπου να σηκώσει αυτή τον σταυρό του μαρτυρίου, για να μην διαταραχτούν οι σχέσεις της χώρας με τη Βρετανία και διακυβευτούν με αυτό τον τρόπο ύψιστα εθνικά συμφέροντα (σ.393-4. Πηγή: .John Koliopoulos, Greece and the British Connection, 1935-1941, σ.263).
[15] Αντ.Λιάκος, «Πως το παρελθόν γίνεται ιστορία», σσ. 274-5.
[16] Οδυσσέας Ελύτης, “Η πορεία προς το μέτωπο”, “Το Άξιον Εστί”, 1959