Κυριακή 28 Οκτωβρίου 2012

Είναι η δραχμή εφιάλτης;

Απόψεις υπέρ και κατά της εξόδου από το ευρώ εκφράζονται καθηµερινά και, µολονότι αριθµητικά υπερισχύουν οι υποστηρικτές της παραµονής σε αυτό, τα επιχειρήµατα υπέρ της δραχµής δείχνουν εξίσου τεκµηριωµένα. Το GK απευθύνθηκε σε πέντε καθηγητές Οικονοµικών και ζήτησε την αιτιολογηµένη άποψή τους για το τι θα σήµαινε ενδεχόµενη επιστροφή της Ελλάδας σε εθνικό νόµισµα.
Είναι η δραχμή εφιάλτης;
 
«Δεν υφίσταται ενδεχόμενο εκδίωξης της Ελλάδας από το ευρώ» επισηµαίνει ο Γιάννης Βαρουφάκης, αλλά, όπως συµπληρώνει, «οι πιθανότητες διάλυσης ολόκληρης της ευρωζώνης είναι πάνω από 50%».
«Επιστροφή στη δραχµή δεν υπάρχει», τονίζει ο Σταύρος Θωµαδάκης ενώ ο Κώστας Λαπαβίτσας απαριθµεί τα πλεονεκτήµατα µιας τέτοιας κίνησης δηλώνοντας ότι «η δραχμή είναι στη λογική των πραγμάτων».
Ο Γιάννης Στουρνάρας βλέπει µηδενικές πιθανότητες επιστροφής, αλλά, σε περίπτωση που συνέβαινε, «θα ήταν ανυπολόγιστη καταστροφή».
Ο Ευκλείδης Τσακαλώτος διακρίνει τις δοµικές αδυναµίες του ευρώ και προειδοποιεί: «Η αρχιτεκτονική της ευρωζώνης ή θα αλλάξει ή το νόμισμα θα καταρρεύσει».


Κώστας Λαπαβίτσας, καθηγητής Οικονοµικών στο Πανεπιστήµιο του Λονδίνου

«Η επιστροφή στη δραχμή είναι στη λογική των πραγμάτων»

Ποια θα ήταν η επόµενη µέρα για την Ελλάδα εάν επέστρεφε στη δραχµή;
Η επιστροφή στη δραχμή θα πρέπει να γίνει αφού η Ελλάδα κηρύξει παύση πληρωμών στο δημόσιο χρέος, επιδιώκοντας την ουσιαστική διαγραφή του. Τα βήματα αυτά είναι απολύτως αλληλένδετα. Η επόμενη μέρα της αλλαγής θα είναι καταιγίδα, αλλά, αν υπάρξει στοιχειώδης προετοιμασία, θα αντιμετωπιστεί ευκολότερα. Για να είναι εφικτή η μετατροπή, θα πρέπει να κλείσουν οι τράπεζες για μερικές μέρες, ενώ παράλληλα να τεθούν υπό δημόσια ιδιοκτησία με πλήρη εγγύηση των καταθέσεων. Θα χρειαστεί και απαγόρευση της εξαγωγής κεφαλαίων. Η συντεταγμένη κρατική παρέμβαση μπορεί να αποτρέψει τις μαζικές χρεοκοπίες, παρατείνοντας τους χρόνους αποπληρωμής δανείων και δίνοντας εγγυήσεις για παροχή πιστώσεων. Σύντομα θα μπορέσει και η Τράπεζα της Ελλάδος να δημιουργήσει ρευστότητα σε δραχμές και, αν το κράτος επιμείνει να πληρώνει και να πληρώνεται σε δραχμές, η κυκλοφορία θα εξομαλυνθεί γρήγορα.
Η νέα δραχμή αναπόφευκτα θα υποτιμηθεί, τονώνοντας την εγχώρια παραγωγή και τις εξαγωγές. Αλλά τους πρώτους μήνες θα υπάρξουν προβλήματα σε πολλές αγορές, κυρίως πετρελαίου, τροφίμων και φαρμάκων. Θα πρέπει να γίνουν διακρατικές συμφωνίες και να ληφθούν διοικητικά μέτρα ελέγχου της κατανάλωσης και της τροφοδοσίας των επιχειρήσεων.
Τι θα σήµαινε πρακτικά για τον καθένα από εµάς;
Οτιδήποτε εμπίπτει στην ελληνική νομοθεσία -τραπεζικοί λογαριασμοί, δάνεια, μισθοί, συντάξεις, ακίνητη περιουσία- μπορεί να μετατραπεί αμέσως σε δραχμές. Ο ευκολότερος τρόπος είναι μία νέα δραχμή προς ένα ευρώ - αυτό που λέγαμε ευρώ θα το λέμε δραχμή. Οι καταθέσεις θα έχουν βέβαια μικρότερη αξία, αν τις αποτιμήσουμε με την ισοτιμία του ευρώ που θα επικρατήσει στην ανοιχτή αγορά, αλλά το ίδιο θα συμβεί και με τα δάνεια. Ο ισολογισμός θα είναι θετικός για τους πολλούς. Οι εργαζόμενοι και οι μικρομεσαίοι θα βιώσουν την πρώτη περίοδο της αλλαγής ως κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Για εκατοντάδες χιλιάδες οικογένειες όμως, τα διοικητικά μέτρα θα είναι ήδη βελτίωση της σημερινής κατάστασης.
Τέλος, αυτά που ακούγονται για υπερπληθωρισμό είναι αβάσιμη κινδυνολογία. Η Ελλάδα βρίσκεται σε ύφεση χωρίς προηγούμενο, ενώ η προσφορά χρήματος σημείωσε έντονη πτώση το 2011, ακόμη και 15%. Ο πληθωρισμός είναι το λιγότερο για το οποίο θα πρέπει να ανησυχούμε. Ακόμη και αν εμφανιστεί, κάλλιστα μπορεί να ελεγχθεί.
Ποιοι θα ήταν οι χαµένοι και ποιοι οι κερδισµένοι από µια ενδεχόµενη επιστροφή στη δραχµή;
Η επιστροφή στη δραχμή θα πρέπει να συνοδεύεται από ευρύ πρόγραμμα αναδιανομής και παραγωγικής αναδιοργάνωσης. Χωρίς βαθύτατες κοινωνικές αλλαγές, η Ελλάδα δεν θα μπει σε πορεία προόδου. Οι χαμένοι θα είναι όσοι εκμεταλλεύτηκαν τον πλασματικό εκσυγχρονισμό των τελευταίων χρόνων - τράπεζες, χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις, μεγαλομέτοχοι, υψηλόμισθοι με διεθνές επίπεδο κατανάλωσης, φοροφυγάδες. Αυτοί ακριβώς που έφεραν τη χώρα στο χείλος της καταστροφής και τώρα φιλολογούν ακατάσχετα περί κόλασης της δραχμής, κουνώντας το δάχτυλο στον ελληνικό λαό.
Οι κερδισμένοι θα είναι τα εργατικά και λαϊκά στρώματα, αφού περάσει η καταιγίδα των πρώτων μηνών. Το κύριο όφελος θα προκύψει από την επιστροφή στην ανάπτυξη, που θα προστατεύσει την απασχόληση και το εισόδημα των εργαζομένων. Κερδισμένοι θα βγουν και οι μικρομεσαίοι, διότι θα υπάρξει σταθερότερο πλαίσιο λειτουργίας, χωρίς τη διαλυτική πίεση της ΟΝΕ.
Πόσα χρόνια θα διαρκούσαν οι συνέπειες από την επιστροφή στη δραχµή;
Η αρχική αναταραχή θα κρατήσει μήνες, αλλά η ιστορική εμπειρία δείχνει ότι η ανάκαμψη μπορεί να αρχίσει πολύ σύντομα. Αλλά θα πρέπει η αλλαγή να γίνει συντεταγμένα, αποφασιστικά και με ευρεία κοινωνική συμμετοχή.
Υπάρχουν οικονοµολόγοι, όπως ο Νουριέλ Ρουµπινί, που ισχυρίζονται πως, εάν δεν επιστρέψουµε στη δραχµή, η Ελλάδα δεν θα µπορέσει ποτέ να βγει από αυτή την κρίση ύφεσης - λιτότητας, µε δεδοµένο και το τεράστιο χρέος της. Συµφωνείτε σε αυτό;
Αν η Ελλάδα παραμείνει στην ΟΝΕ χωρίς ουσιαστική διαγραφή του χρέους της, το μέλλον διαγράφεται εξαιρετικά δυσοίωνο. Οι ρυθμοί ανάπτυξης θα είναι χαμηλοί, η ανεργία υψηλή, θα μεγαλώσουν οι εισοδηματικές διαφορές, η νεολαία θα μεταναστεύσει. Θα συνεχιστεί ο κοινωνικός μαρασμός που ζούμε τώρα, με άμεσες συνέπειες για τη δημοκρατία και την εθνική ανεξαρτησία.
Τι πιθανότητες δίνετε στο σενάριο να επιστρέψει η Ελλάδα στη δραχµή;
Η επιστροφή στη δραχμή είναι στη λογική των πραγμάτων. Η Ελλάδα θα παραμείνει στο ευρώ μόνο αν ο ελληνικός λαός συμβιβαστεί με χαμηλά εισοδήματα, υψηλή ανεργία, αποδιάρθρωση του κοινωνικού κράτους και απώλεια της αξιοπρέπειάς του.
Είναι η δραχμή εφιάλτης;

Γιάννης Στουρνάρας, καθηγητής Πανεπιστηµίου Αθηνών και γενικός διευθυντής ΙΟΒΕ*

«Επιστροφή στη δραχμή σημαίνει ανυπολόγιστη καταστροφή»
Ποια θα ήταν η επόµενη µέρα για την Ελλάδα εάν επέστρεφε στη δραχµή;
Θα είχαμε άτακτη, γενικευμένη χρεοκοπία και συναλλαγματική κρίση. Η Ελλάδα εισάγει ετησίως προϊόντα και υπηρεσίες αξίας 20 δισ. ευρώ περισσοτέρων από όσα εξάγει. Δεν θα μπορούσε να εισάγει είδη πρώτης ανάγκης, όπως καύσιμα, φάρμακα και, φυσικά, μηχανολογικό και λοιπό εξοπλισμό. Το τραπεζικό σύστημα θα χρεοκοπούσε αμέσως, η οικονομική ζωή θα παρέλυε για μεγάλο χρονικό διάστημα, δημιουργώντας μεγάλη κοινωνική κρίση και ένταση με απρόβλεπτες διαστάσεις. Μαύρη αγορά και οργανωμένες μαφίες θα ήταν στην ημερήσια διάταξη. Πολύ πριν εμφανιστούν τα όποια οφέλη από την υποτίμηση του νομίσματος (τα οποία τα αμφισβητώ εντόνως με βάση τη δομή της εγχώριας παραγωγής), η οικονομία θα είχε υποστεί ανυπολόγιστη καταστροφή, τουλάχιστον της τάξης του 50% του ΑΕΠ ενώ θα έπρεπε πιθανότατα να αποχωρήσει και από την Ευρωπαϊκή Ενωση, χάνοντας τον ευρωπαϊκό προσανατολισμό της και τα κοινοτικά κονδύλια.
Τι θα σήµαινε για τον καθένα από εµάς;
Πολύ μεγάλη μείωση μισθών και συντάξεων, πτωχεύσεις, απαξίωση περιουσιακών στοιχείων, στέρηση ειδών πρώτης ανάγκης. Η μείωση των πραγματικών μισθών δεν θα έκανε την οικονομία πιο ανταγωνιστική, αφού θα επέφερε τεράστιο πλήγμα στον παραγωγικό και κοινωνικό ιστό, καθώς και στο τραπεζικό σύστημα. Η επιστροφή στη δραχμή δεν ισοδυναμεί απλώς με υποτίμηση, όπως λανθασμένα υποστηρίζουν ορισμένοι. Είναι αλλαγή νομίσματος που διαταράσσει δραστικά την ισορροπία μεταξύ του ενεργητικού και του παθητικού του κράτους, ιδιωτών, επιχειρήσεων και κυρίως τραπεζών, δημιουργώντας ανάγκες για κεφάλαια που δεν υπάρχουν, άρα διαδοχικές χρεοκοπίες.
Ποιοι θα ήταν οι χαµένοι και ποιοι οι κερδισµένοι από µια ενδεχόµενη επιστροφή στη δραχµή;
Χαμένοι θα είναι όσοι εργάζονται και ζουν στην Ελλάδα και όσοι έχουν περιουσιακά στοιχεία στη χώρα. Κερδισμένοι θα είναι όσοι έχουν περιουσίες στο εξωτερικό και δεν ζουν στην Ελλάδα. Οι Έλληνες που ζουν στην Ελλάδα και έσπευσαν να βγάλουν χρήματα στο εξωτερικό θεωρητικά, μόνο, θα έχουν κάποιο όφελος. Πρώτον, διότι τα πραγματικά εισοδήματά τους θα μειωθούν και η ζωή τους στην Ελλάδα θα γίνει το ίδιο αφόρητη με τη ζωή όλων των υπολοίπων. Δεύτερον, διότι ουδείς γνωρίζει πώς οι ξένες τράπεζες θα συμπεριφερθούν στις καταθέσεις τους εκεί, αφού μια γενικευμένη χρεοκοπία της Ελλάδας δημιουργεί αλυσίδα απαιτήσεων, κατασχέσεων κ.λπ., για την οποία κανείς δεν γνωρίζει τι νομικές συνέπειες θα έχει.
Πόσα χρόνια θα διαρκούσαν οι συνέπειες από την επιστροφή στη δραχµή;
Οι άμεσες συνέπειες θα διαρκέσουν τουλάχιστον μία δεκαετία και οι έμμεσες πολύ περισσότερο. Οι έμμεσες όμως είναι σημαντικότερες, διότι η όποια πίεση δέχεται σήμερα το πολιτικό σύστημα για εκσυγχρονισμό της οικονομίας, μεταρρυθμίσεις, θεσμική εξυγίανση κ.λπ. θα ατονήσει, με αποτέλεσμα να γυρίσουμε σε φαύλες πρακτικές, όπως ρουσφέτια, διορισμούς, μεγάλο πληθωρισμό, συνεχείς υποτιμήσεις του νομίσματος κ.ο.κ.
Υπάρχουν οικονοµολόγοι, όπως ο Νουριέλ Ρουµπινί, που ισχυρίζονται πως, εάν δεν επιστρέψουµε στη δραχµή, η Ελλάδα δεν θα µπορέσει ποτέ να βγει από αυτή την κρίση ύφεσης - λιτότητας, µε δεδοµένο και το τεράστιο χρέος της. Συµφωνείτε σε αυτό;
Διαφωνώ πλήρως. Κατ’ αρχάς, μια υποτίμηση της τάξης έστω του 50% θα «περνούσε» ως αύξηση δραχμικού χρέους, δηλαδή θα ισοδυναμούσε με μεγάλη αύξηση του εξωτερικού δημοσίου χρέους και, γενικά, του χρέους όσων χρωστούν σε μη κατοίκους (το ενδεχόμενο να δραχμοποιήσει ό,τι χρωστά σε ξένους είναι πράξη που θα την κατέτασσε στους παρίες του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος και θα τη μετέτρεπε σε μια απολύτως κλειστή οικονομία κάτω από οικονομικό εμπάργκο). Η λεγόμενη «εσωτερική υποτίμηση», που μπορεί να βγάλει την Ελλάδα από τον φαύλο κύκλο ύφεσης - λιτότητας, είναι πολύ πιο αποτελεσματικό και κοινωνικά δίκαιο να γίνει με (α) τη μείωση των περιθωρίων από την απελευθέρωση των αγορών αγαθών, υπηρεσιών, επαγγελμάτων και εργασίας, καθώς και από την άρση του πολύ μεγάλου αριθμού εμποδίων στις επενδύσεις, (β) την αξιοποίηση, με κάθε δυνατό τρόπο, της πολύ μεγάλης ακίνητης περιουσίας του Δημοσίου, η οποία αφενός θα μείωνε το δημόσιο χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ σε επίπεδο παραπλήσιο με αυτό του μέσου όρου της ευρωζώνης, αφετέρου θα προσείλκυε επενδυτικά κεφάλαια, τα οποία, με τη σειρά τους, θα δημιουργούσαν ανάπτυξη σε πολλούς τομείς.
Τι πιθανότητες δίνετε στο σενάριο να επιστρέψει η Ελλάδα στη δραχµή;
Με τα σημερινά δεδομένα (μηχανισμός στήριξης, στήριξη του ευρώ από τις χώρες της ευρωζώνης, δυνατότητες της ελληνικής οικονομίας, μεγάλο κόστος επιστροφής στη δραχμή) δίνω ελάχιστη έως μηδενική πιθανότητα στο σενάριο αυτό. Την ελάχιστη, ελαχιστότατη, θετική πιθανότητα τη δίνω διότι αφενός η Ιστορία έχει γραφτεί και από ατυχήματα, αφετέρου το ελληνικό πολιτικό σύστημα βαρύνεται, τα τελευταία αρκετά χρόνια, από σημαντικά σφάλματα. Ελπίζω, όμως, ότι αυτό το βαρύτατο σφάλμα δεν θα το κάνει.
*η συνέντευξη δόθηκε πριν ο κ. Στουρνάρας αναλάβει υπουργός οικονομικών
Είναι η δραχμή εφιάλτης;

Γιάννης Βαρουφάκης, καθηγητής Οικονοµικής Θεωρίας και Πολιτικής Οικονοµίας στο Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών του Πανεπιστηµίου Αθηνών

«Προοπτική να εκδιωχθούμε ή να αποχωρήσουμε μονομερώς από το ευρώ απλώς δεν υφίσταται»
Ποια θα ήταν η επόµενη µέρα για την Ελλάδα εάν επέστρεφε στη δραχµή;
Πριν αναφερθώ στην «επόμενη μέρα», επιτρέψτε μου μια δήλωση: Θεωρώ αδύνατη, ή τουλάχιστον εξαιρετικά δύσκολη, την επιβίωση της ευρωζώνης εφόσον έστω και μία χώρα αποσχιστεί από αυτήν. Το όλο οικοδόμημα θα καταρρεύσει. Η αποχώρηση της Ελλάδας θα φέρει πανικό στις χρηματαγορές, τάσεις στοιχηματισμού για το ποια χώρα θα μας ακολουθήσει, φυγή κεφαλαίων από τις υπόλοιπες ελλειμματικές χώρες και, εν τέλει, χώρες όπως η Ιταλία και η Ισπανία θα πέσουν στον γκρεμό της πτώχευσης. Κάπου εκεί η Γερμανία θα πρέπει να αποφασίσει αν θέλει να καταβάλει αντίτιμο τρισεκατομμυρίων για να σώσει ό,τι απομένει από την ευρωζώνη ή να φύγει η ίδια. Δεν έχω καμία αμφιβολία ότι θα επιλέξει το δεύτερο. Όπερ εστί μεθερμηνευόμενον, προοπτική να εκδιωχθούμε ή να αποχωρήσουμε μονομερώς από το ευρώ απλώς δεν υφίσταται.
Αυτά είναι τα καλά νέα: Γιατί καλά; Επειδή μια έξοδος μόνο της Ελλάδας θα είχε τα πιο δυστοπικά αποτελέσματα. Την «επόμενη ημέρα» τα εισοδήματα θα πληρώνονταν σε δραχμές, ενώ οι αποταμιεύσεις θα παρέμεναν σε «ξένο» νόμισμα (δεδομένου ότι ένα μεγάλο ποσό αποταμιεύσεων έχουν ήδη βγει από τις ελληνικές τράπεζες και είτε βρίσκονται σε σεντούκια είτε στο εξωτερικό). Αμέσως, τα δραχμικά εισοδήματα θα ανταλλάσσονταν με αποταμιευμένα ευρώ, εν όψει της προβλεπόμενης υποτίμησης των πρώτων, κάτι που θα επιτάχυνε την υποτίμηση της νέας δραχμής. Σύντομα η Ελλάδα θα διχοτομείτο και η απόσταση μεταξύ των δύο αυτών μερών θα αυξανόταν εκθετικά. Όσο για τις τράπεζες, στην αρχή θα βρίσκονταν σε κλοιό απελπισμένων που θα προσπαθούσαν να πάρουν τις δραχμές τους πριν αυτές υποτιμηθούν. Κατόπιν, όταν ο ρυθμός υποτίμησης θα εξισορροπείτο με τον πληθωρισμό, οι τράπεζες απλώς θα παρείχαν πληθωριστικό χρήμα το οποίο θα παρήγε η Τράπεζα της Ελλάδος.
Επιμένω, λοιπόν, στα «καλά νέα» ότι μια μονομερής αποχώρηση της Ελλάδας δεν προβλέπεται. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα καταλήξουμε στη δραχμή. Κάλλιστα μπορεί να καταλήξουμε σε αυτήν, αν οι πλεονασματικές χώρες αποφασίσουν να αποχωρήσουν εκείνες (π.χ. Γερμανία, Ολλανδία, Αυστρία και Φινλανδία). Τότε, ναι μεν θα είχαμε υποτίμηση του νέου μας νομίσματος (από τη στιγμή της δημιουργίας του), αλλά η υποτίμηση αυτή, όσο μεγάλη και να είναι, δεν θα συνοδεύεται από τη διχοτόμηση που ανέφερα πιο πάνω. Απλώς (!) θα συνοδεύεται από μια βαθιά, μια μεγάλη, ευρωπαϊκή ύφεση που θα τριπλασιάσει την ανεργία στη Γερμανία, της οποίας το νόμισμα θα τείνει στα ουράνια, ενώ στην υπόλοιπη ελλειμματική Ευρώπη θα ζούμε μέρες στασιμοπληθωρισμού.
Υπάρχουν οικονοµολόγοι, όπως ο Νουριέλ Ρουµπινί, που ισχυρίζονται πως, εάν δεν επιστρέψουµε στη δραχµή, η Ελλάδα δεν θα µπορέσει ποτέ να βγει από αυτή την κρίση ύφεσης - λιτότητας, µε δεδοµένο και το τεράστιο χρέος της. Συµφωνείτε σε αυτό;
Ο Νούριελ έχει δίκιο ως προς ένα σημείο: Με την κρίση που μαστίζει τη χώρα και τις πολιτικές που επιλέγει η Ευρώπη συστηματικά, η ελληνική κοινωνία θα συνθλίβεται στο διηνεκές στο πλαίσιο του φαύλου κύκλου που ξεκίνησε πριν από δύο χρόνια και που, ελέω του συνδυασμού δανείων - λιτότητας, θα διαιωνίζεται. Έχει ακόμα δίκιο στο ότι, αν δεν ήμασταν στο ευρώ, η υποτίμηση του νομίσματος θα οδηγούσε κάποια στιγμή στην αποδυνάμωση της τάσης του ΑΕΠ να συρρικνώνεται. Οπως π.χ. στην Ισλανδία. Άλλο όμως το να λέμε ότι αν δεν ήμασταν στο ευρώ θα είχαμε αυτήν τη δυνατότητα, και εντελώς διαφορετικό είναι το να πούμε ότι μια έξοδος από το ευρώ θα μας την επιστρέψει. Το ευρώ, να θυμίσω, δεν διασυνδέει διαφορετικά εθνικά νομίσματα μεταξύ τους. Η κατάστασή μας δεν έχει καμία σχέση με εκείνη της Αργεντινής, της οποίας το νόμισμα ήταν απλώς διασυνδεδεμένο με το δολάριο. Εκεί, το μόνο που χρειάστηκε ήταν να κοπεί ο δεσμός, το peg. Στην περίπτωση του ευρώ, ο μόνος τρόπος αποχώρησής μας είναι να ξηλωθεί ένα ολόκληρο, πανευρωπαϊκό, νομισματικό σύστημα. Και βέβαια, μπορεί να ξηλωθεί. Όχι όμως από μια μικρή ελλειμματική χώρα. Και όχι χωρίς κοσμογονικές, αρνητικές επιπτώσεις σε ολόκληρη την ήπειρο.
Τι πιθανότητες δίνετε στο σενάριο να επιστρέψει η Ελλάδα στη δραχµή;
Τις ίδιες που δίνω στην κατάρρευση της ευρωζώνης: πάνω από 50%, δεδομένης της παρατηρούμενης οργανωμένης ανοησίας (γνωστή και ως οικονομική πολιτική των Ευρωπαίων ηγετών μας).
Είναι η δραχμή εφιάλτης;

Ευκλείδης Τσακαλώτος, καθηγητής Οικονοµικών στο Πανεπιστήµιο Αθηνών

«Η αρχιτεκτονική της ευρωζώνης ή θα αλλάξει ή θα καταρρεύσει»
Ποια θα ήταν η επόµενη µέρα για την Ελλάδα εάν επέστρεφε στη δραχµή;
Δύσκολο να προβλέψει κανείς. Θα εξαρτηθεί και από το αν μας διώξουν, αν φύγουμε μόνοι μας ή αν η επιστροφή είναι αποτέλεσμα κατάρρευσης της ευρωζώνης. Το χειρότερο σενάριο είναι μια χρεοκοπία των τραπεζών, μια απότομη μείωση των εισαγωγών, μαζί με μεγάλες κοινωνικές απώλειες σε σχέση με μισθούς, συντάξεις, παροχές και τραπεζικές καταθέσεις. Συγχρόνως, μπορεί να έχουμε μια κυβέρνηση που αναγκάζεται να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της με συνεχείς επεκτάσεις της προσφοράς χρήματος, δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο πληθωρισμού - υποτιμήσεων.
Βραχυπρόθεσμα, η όποια κυβέρνηση θα προσπαθούσε μόνο να μειώσει τις απώλειες. Αν η επιστροφή στη δραχμή έρθει μέσω μιας γενικότερης κατάρρευσης του ευρώ, τα όποια οφέλη ανταγωνιστικότητας θα είναι μικρά. Δεν θα είμαστε η μόνη χώρα που θα υποτιμά το νόμισμα, και η όλη κατάσταση θα θυμίζει τις ανταγωνιστικές υποτιμήσεις της δεκαετίας του ’30.
Τι θα σήµαινε για τον καθένα από εµάς;
Επειδή η έξοδος χρησιμοποιείται ως μεγάλο όπλο εκβιασμού, πρέπει να είμαστε προσεκτικοί. Πρωτίστως γιατί δεν ξέρουμε τι είναι το πραγματικό σενάριο σύγκρισης, μια και κανείς δεν πιστεύει πια ότι με την επικρατούσα πολιτική η Ελλάδα θα έχει ένα βιώσιμο χρέος, της τάξης του 120%, μέχρι το 2020. Όλοι και όλες ξέρουμε ότι έρχονται απανωτά σχέδια περικοπών, μειώσεις μισθών και συντάξεων κ.λπ. Σε σχέση με αυτά, το κόστος μιας εξόδου από το ευρώ μπορεί να είναι μεγαλύτερο, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα. Σε βάθος χρόνου θα εξαρτηθεί από το διεθνές περιβάλλον, τις προτεραιότητες των κυβερνήσεων και το πόσο γρήγορα θα ανταποκριθεί η οικονομία στις νέες συνθήκες.
Ποιοι θα ήταν οι χαµένοι και ποιοι οι κερδισµένοι από µια ενδεχόµενη επιστροφή στη δραχµή;
Η επιστροφή σε εθνικό νόμισμα συνδυάζεται με εντυπωσιακή αναδιανομή εισοδήματος από τον κόσμο της εργασίας και των μεσαίων τάξεων υπέρ των πλουσίων. Οι τελευταίοι έχουν καλύτερη ενημέρωση για το τι πρόκειται να συμβεί και μεγαλύτερη δυνατότητα να βγάλουν τα χρήματά τους έξω πριν από την υποτίμηση. Κι όταν τα επιστρέψουν, θα έχουν κερδίσει σε όρους αγοραστικής δύναμης, ενώ αυτοί που δεν είχαν αυτήν τη δυνατότητα θα αντιμετωπίσουν σημαντικότατη μείωση της δικής τους.
Μακροπρόθεσμα, θα εξαρτιόταν από το ποιες δυνάμεις διαχειριζόταν η κρίση. Οι κρίσεις πάντα δημιουργούν ευκαιρίες. Στη δική μας περίπτωση, και γι’ αυτούς που θέλουν να βαθύνουν το νεοφιλελεύθερο παράδειγμα, και γι’ αυτούς που επιθυμούν μια αλλαγή σελίδας. Αλλά δεν μπορούμε να αποκλείσουμε την πιθανότητα ότι την έξοδο θα διαχειριστούν εθνικιστικές δυνάμεις, με ό,τι σημαίνει αυτό.
Πόσα χρόνια θα διαρκούσαν οι συνέπειες από την επιστροφή στη δραχµή;
Η απάντηση στην κρίση θέλει ανατροπές. Χρειάζεται να αλλάξουν τα παραγωγικά και καταναλωτικά πρότυπα. Να αμφισβητηθεί το πλαίσιο που βάζει τις χώρες και τις οικονομίες να ανταγωνίζονται, με χαμένους, συνήθως, τον κόσμο της εργασίας. Κατά την άποψή μου, ο ρόλος μιας υποτίμησης σε μια τέτοια μετατόπιση παραδείγματος είναι μηδενικός. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η θέση πως μια υποτίμηση μπορεί να αλλάξει το παραγωγικό πρότυπο, δεν διαφέρει και πολύ από τη θέση ότι σε μια ύφεση η μείωση τιμών μπορεί να φέρει την ανάκαμψη. Με λίγα λόγια, το χρέος αποτελεί συνέπεια της κρίσης, όχι βασική αιτία. Και αυτό ισχύει είτε μιλάμε για ιδιωτικό χρέος (ΗΠΑ, Βρετανία, Ισπανία κ.λπ.) είτε δημόσιο (Ελλάδα, Ιρλανδία κ.λπ.). Δεν το βλέπω εύκολο να ξεπεραστεί η κρίση με ένα επεισόδιο εθνικισμού με προστατευτισμό, επιθετικές υποτιμήσεις κ.λπ.
Υπάρχουν οικονοµολόγοι, όπως ο Νουριέλ Ρουµπινί, που ισχυρίζονται πως, εάν δεν επιστρέψουµε στη δραχµή, η Ελλάδα δεν θα µπορέσει ποτέ να βγει αυτή την κρίση ύφεσης -λιτότητας, µε δεδοµένο και το τεράστιο χρέος της. Συµφωνείτε σε αυτό;
Ο Ρουμπινί βλέπει τα πράγματα από τη μεριά της εθνικής οικονομίας. Εγώ τα βλέπω από τη μεριά του κόσμου της εργασίας. Η επίθεση σε αυτόν τον κόσμο γίνεται και σε οικονομίες εντός του ευρώ, αλλά και σε αυτές που έχουν το δικό τους νόμισμα. Η υποτίμηση του νομίσματος, και άρα η μείωση του πραγματικού μισθού, δεν είναι τόσο διαφορετική από την εσωτερική υποτίμηση που αντιμετωπίζει σήμερα η Ελλάδα.
Τι πιθανότητες δίνετε στο σενάριο να επιστρέψει η Ελλάδα στη δραχµή;
Εχω ισχυριστεί ότι δεν είναι εύκολο να μας διώξουν από το ευρώ. Γιατί από τη στιγμή που θα γίνει αυτό, έχουν μετατρέψει μια νομισματική ένωση σε ένα σύστημα σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών. Ως γνωστόν, αυτά τα συστήματα είναι πολύ ευάλωτα σε κερδοσκοπικές επιθέσεις. Και οι αξιωματούχοι της Ε.Ε. ξέρουν πολύ καλά ότι, έπειτα από μια ελληνική έξοδο, οι άλλες χώρες των PI(I)GS θα αντιμετώπιζαν φοβερές κερδοσκοπικές επιθέσεις και μεγάλη αύξηση στο κόστος δανεισμού.
Αλλά η διάλυση του ευρώ αποτελεί μια πιθανή εξέλιξη. Και κυρίως ως αποτέλεσμα των προγραμμάτων λιτότητας που προωθούνται στην ευρωζώνη. Η συστηματοποίηση του παλαιού συμφώνου σταθερότητας δεν αποτελεί απάντηση σε καμία ερώτηση που έχει τεθεί. Με λίγα λόγια, η αρχιτεκτονική της ευρωζώνης ή θα αλλάξει ή θα καταρρεύσει.
Είναι η δραχμή εφιάλτης;

Σταύρος Θωµαδάκης, καθηγητής Πανεπιστηµίου Αθηνών, πρώην πρόεδρος Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς

«Επιστροφή στη δραχμή δεν υπάρχει»
Όσοι ονειρεύονται επιστροφή στο παρελθόν θα εκπλαγούν δυσάρεστα: επιστροφή στη δραχμή δεν υπάρχει. Αν εγκαταλείψουμε το ευρώ δεν θα βρεθούμε στην κατάσταση που ήμασταν το 1981, το 1990 ή το 1999. Τότε οι προσδοκίες ήσαν προσανατολισμένες στην ολοκλήρωση με την Ευρώπη, και αυτό αποτυπωνόταν σε πολιτικές και σε συμπεριφορές. Τώρα οι προσδοκίες θα είναι αντίθετες -θα μεταστραφούν από την ολοκλήρωση στην αποχώρηση και την εσωστρέφεια- και θα μεταβούμε σε εντελώς νέα θεσμική, οικονομική και γεωπολιτική κατάσταση. Περιορίζομαι στα οικονομικά. Το νέο νόμισμα, έστω και αν ονομαστεί δραχμή, θα είναι διαφορετικό από το παλιό: οι όροι έκδοσης, κυκλοφορίας και διατήρησης της αξίας του θα διαφέρουν ριζικά. Θα μπορούσε κάλλιστα να ονομαστεί με ιστορικό όνομα (οβολός, υπέρπυρον, φοίνιξ) ή νεοπαγές (ευρωδραχμή, λίρα, ελπίς, κουκουβάγια). Ας δεχτούμε το «νέα δραχμή» συμβατικά.
Όσοι προτείνουν νέα δραχμή έχουν ένα βασικό σκεπτικό: τη δυνατότητα υποτίμησης έξω από τα δεσμά του ευρωνομίσματος. Οι στατικές συγκρίσεις, η αντιπαράθεση μιας σταθερής κατάστασης με μιαν άλλη είναι προσφιλείς στους οικονομολόγους, αλλά αμφίβολες όταν αγνοούν τις συνθήκες μετάβασης και τις εκρηκτικές πιέσεις που μπορεί να αποτρέψουν την επάνοδο σε σταθερότητα. Η εισαγωγή νέας δραχμής μπορεί να γίνει αναγκαστικά, λόγω χρηματοδοτικού αδιεξόδου. Ήδη τα δύο τελευταία χρόνια η χώρα περνά κρίση ρευστότητας, που είναι πρωταρχικός λόγος για τη μεγάλη ύφεση και την αποτυχία των προβλέψεων του Μνημονίου.
Η αδυναμία του Δημοσίου να δανείζεται στις αγορές μετατράπηκε σε γενική κρίση εμπιστοσύνης στις ελληνικές τράπεζες. Οι δύο μηχανισμοί ρευστότητας της οικονομίας -το δημοσιονομικό έλλειμμα και η τραπεζική πιστοδότηση- στέρεψαν μαζί ή αλληλοδιαδόχως. Ταυτοχρόνως, η επίμονη αβεβαιότητα γύρω από το επαναλαμβανόμενο σενάριο της χρεοκοπίας έτρεψε σε φυγή στο εξωτερικό αλλά και σε ακινητοποίηση (αποθησαύριση, φύλαξη) στο εσωτερικό πελώρια ποσά αποταμίευσης σε νομισματική μορφή, δηλαδή ευρώ. Οι μόνοι μηχανισμοί παροχής ρευστότητας είναι οι εναπομένουσες τραπεζικές αποταμιεύσεις στο εσωτερικό και τα δάνεια των Ευρωπαίων και του ΔΝΤ, μεγάλο μέρος των οποίων όμως κατευθύνεται πάλι στο εξωτερικό. Υπάρχει, επομένως, το ενδεχόμενο η έκδοση νέου νομίσματος να οδηγήσει σε υπερπροσφορά ρευστότητας και ισχυρό πληθωρισμό. Φανταστείτε το Δημόσιο να πληρώνει μισθούς και συντάξεις κόβοντας νόμισμα, φανταστείτε τις πελώριες πιέσεις για αποκατάσταση αδικιών που θα παρωθούν σε νέα προσφορά χρήματος, φανταστείτε την πίεση των οφειλετών να επαναλογισθούν οι υποχρεώσεις σε δραχμές, ώστε να ωφεληθούν από τον εσωτερικό πληθωρισμό. Φανταστείτε την πλήρη απογύμνωση των τραπεζών από εναπομένουσες αποταμιεύσεις με την προσδοκία (ή το φόβο) της μετάβασης σε ασταθέστερο νόμισμα.
Η δυναμική της νέας δραχμής θα είναι δυναμική πληθωρισμού, όχι δυναμική εξισορρόπησης. Οσοι κατέχουν αποταμιεύσεις σε ευρώ, στο εξωτερικό ή στη θυρίδα, δεν θα τις επανεισαγάγουν αυτομάτως στην κυκλοφορία μετατρέποντάς τες οικειοθελώς σε νέες δραχμές. Θα περιμένουν γύρους πληθωρισμού και υποτίμησης. Ο μόνος τρόπος αποφυγής ενός ασυγκράτητου πληθωρισμού θα είναι και πάλι η σύναψη μεγάλων εξωτερικών «δανείων σταθεροποίησης». Πώς, από ποιον και με ποιους όρους, άραγε; Βέβαια, κάθε ζήτηση για νέο δάνειο θα θέτει επί τάπητος και το διακανονισμό παλαιών...
Η μετάβαση σε νέο νόμισμα θα σημάνει πελώρια αναδιανομή πλούτου υπέρ όσων κατέχουν διεθνείς αξίες. Θα μπορούσε, παρά ταύτα, να γίνει αφετηρία για νέο ξεκίνημα, αν η χώρα και το κράτος της αντισταθούν στους πληθωριστικούς μηχανισμούς που θα μπουν αμέσως σε λειτουργία. Αυτό θα απαιτούσε τρεις προϋποθέσεις. Πρώτη τη μεταρρύθμιση του κράτους (αναδιοργάνωση των μηχανισμών φοροείσπραξης, δαπάνης, αναδιανομής). Δεύτερη, τη μετάπτωση σε πρότυπα ζωής και παραγωγής που θα επαναζωογονήσουν την ιδιωτική αποταμίευση. Τρίτη, την εξασφάλιση μεγάλου εξωτερικού δανείου.
Με λίγα λόγια, η μετάβαση σε νέα δραχμή θα μας ξαναφέρει στα σημερινά διλήμματα, αλλά με πιο δραματικό και επικίνδυνο τρόπο και με πολύ χειρότερη διανομή πλούτου, άρα και μεγαλύτερη πολιτική και κοινωνική ένταση από τη σημερινή.
Είναι η δραχμή εφιάλτης;

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου